Hoe de coronacrisis ook de koffie-industrie in het nauw drijft

De uitbraak van het coronavirus heeft al vele slachtoffers gemaakt. En ook de koffie-industrie kan er niet omheen.

Koffie is één van de meest verhandelde landbouwproducten ter wereld. De koffieproductie ondersteunt dan ook het levensonderhoud van ongeveer 100 miljoen mensen wereldwijd, vooral in lage-inkomenslanden. Maar de industrie wordt al lange tijd geteisterd door rampspoed, zoals institutionele hervormingen, prijsschommelingen, extreem klimaat, plantenziekten en plagen. En in het afgelopen jaar is daar een nieuwe bedreiging bijgekomen: COVID-19.

COVID-19
“De coronacrisis heeft waarschijnlijk op twee manieren een negatieve impact op de koffie-industrie,” vertelt onderzoeker Kevon Rhiney in een interview met Scientias.nl. “De eerste heeft te maken met de druk op de toeleveringsketen die op nationaal niveau wordt veroorzaakt door het volksgezondheidsbeleid. Dit beleid heeft het verkeer van mensen zowel nationaal als internationaal grotendeels beperkt, wat heeft geleid tot grote arbeidstekorten in grote koffieproducerende landen in Latijns-Amerika. De tweede heeft te maken met de afname van economische activiteiten. En dat leidt tot een lagere wereldwijde vraag naar koffie, afhankelijk van de tijd die nodig is om de wereldeconomie te herstellen.”

Koffieroest
Op deze manier fungeert COVID-19 ook als een mogelijke trigger voor een nieuwe uitbraak van koffieroest; de ernstigste koffieplantenziekte ter wereld. “Naarmate winsten afnemen, verwachten we dat boeren mogelijk gedwongen worden om een deel van de productie niet te oogsten,” legt Rhiney uit. “Dit kan leiden tot een toename van ziekten en plagen, waarbij koffieroest de grootste bedreiging vormt.” Koffieroest is een oranje-poederachtige schimmel – Hemileia vastatrix genaamd – die gezonde koffiebladeren infecteert. “Koffieroest wordt beschouwd als de meest destructieve koffieziekte ter wereld,” gaat Rhiney verder. “Het is de enige koffieziekte die de hele wereld over gaat.” Een recente uitbraak in Centraal-Amerika zorgde ervoor dat koffieoogsten halveerden en dat honderdduizenden mensen die op de koffieplantages werkten, op straat kwamen te staan. Wat daarbij ook niet helpt, is dat Arabica koffie – de meest verhandelde en favoriete koffiesoort ter wereld – gevoeliger is voor koffieroest. “Hoewel wetenschappers naar een remedie hebben gezocht, zijn de oplossingen beperkt,” aldus Rhiney. “De schimmel evolueert en zal hoogstwaarschijnlijk muteren om nieuw uitgebrachte, resistente koffiesoorten binnen een paar jaar alweer aan te tasten.”

Deze bruingele, bevlekte bladeren zijn koffiebladeren die aangetast zijn door koffieroest. Afbeelding: Zack Guido

De onderzoekers concluderen in hun studie dat dergelijke zorgelijke uitbraken van koffieroest complexe, sociaaleconomische fenomenen zijn. “Koffieroest wordt niet alleen bepaald door omgevingsfactoren,” legt Rhiney uit. “Het begin van eerdere epidemieën is ook in verband gebracht met economische- en marktbeperkingen. Zo vielen bijvoorbeeld alle epidemieën in Colombia en Midden-Amerika sinds 1987 gelijktijdig met, of voorafgegaan door, perioden van lage internationale koffieprijzen die de winstgevendheid van de koffieoogst verminderden.” Met name kleine koffieboeren zijn kwetsbaar. Dat komt doordat zij over het algemeen over minder middelen beschikken om de ziekte te beheersen. En dat heeft verstrekkende gevolgen. “Omdat 80 procent van de koffie die op de wereldmarkt wordt geproduceerd wordt verbouwd door kleinschalige boerderijen die doorgaans een beperkt financieel en fysiek kapitaal hebben, zullen de gevolgen van de pandemie vooral voor deze groep merkbaar zijn,” zegt Rhiney.

Productiecrisis
Volgens de onderzoekers zullen de sociaaleconomische verstoringen die door de uitbraak van het coronavirus teweeg zijn gebracht, de koffie-industrie waarschijnlijk in een nieuwe, ernstige productiecrisis storten. Hoe die zich zal voltrekken? “Het is moeilijk te zeggen hoe een toekomstige crisis eruit komt te zien,” benadrukt Rhiney. “Maar als we kijken naar epidemieën uit het verleden, dan verwachten we uitbraken in Latijns-Amerikaanse landen die hard door de pandemie zijn getroffen en die niet over de institutionele capaciteit beschikken om op nieuwe uitbraken te reageren.”

Drinken we straks nog koffie?
De alarmerende resultaten uit de studie doen een belangrijke vraag rijzen. Want zullen we straks nog wel koffie drinken, of wordt het drankje zo zeldzaam, dat het niet meer tot ons ochtendritueel zal behoren? Rhiney is gematigd optimistisch. “We geloven dat de koffie-industrie zal overleven,” zegt hij. “Maar er is geen enkele oplossing voor de aanhoudende bedreigingen van koffieroest en andere koffieziekten en plagen. Het probleem is systematisch en moet dienovereenkomstig worden aangepakt. Zo bestaan er wel methoden om koffieroest te bestrijden – denk aan de ontwikkeling van resistente soorten – en die zijn zeker noodzakelijk, maar niet voldoende om de dreiging volledig in te dammen. Het aanpakken van koffieroest houdt dus meer in dan alleen de uitbraken onder controle krijgen. Het omvat ook het beschermen van het levensonderhoud van boeren, zodat ze opgewassen zijn tegen toekomstige tegenslagen.”

Coffea robusta
Een andere mogelijkheid is het overstappen op een andere koffieplant. Want Arabica koffie mag dan wel de populairste zijn, het is zeker niet de enige. “We kunnen overstappen op Coffea robusta,” aldus Rhiney. “Deze is wat bitterder dan Arabica koffie, maar is vanwege al zijn variëteiten beter bestand tegen ziekten zoals koffieroest. Bovendien kunnen ze in veel verschillende klimaten groeien. Het zou producenten echter nog jaren kosten voordat ze over levensvatbare bonen van nieuwe planten beschikken. Bovendien zouden consumenten de verandering moeten accepteren en hun smaakpapillen moeten aanpassen.”

Wist je dat…

…er maar liefst 124 soorten koffieplanten bekend zijn? Maar zo’n 99 procent van de koffie die wereldwijd wordt genuttigd wordt slechts door twee soorten koffieplanten geleverd: Coffea arabica en Coffea robusta. Arabica-koffie is de populairste soort: maar liefst 56 procent van de koffieconsumptie wordt door C. arabica mogelijk gemaakt. Maar de plant houdt niet van hitte; C. arabica gedijt het best bij een gemiddelde jaarlijkse temperatuur van 19 graden. Daarmee is deze in het licht van klimaatverandering behoorlijk kwetsbaar. Wat ook niet helpt, is dat de plant zeer gevoelig is voor een schimmelziekte die op veel koffieplantages in Centraal- en Zuid-Amerika voorkomt en koffieroest veroorzaakt. C. robusta – leverancier van 43 procent van de koffie die wereldwijd wordt genuttigd – doet het ietsje beter. De plant gedijt bij een iets hogere gemiddelde jaarlijkse temperatuur (23 graden Celsius) en is bestand tegen bepaalde stammen van de eerder genoemde schimmelziekte. Maar daar staat tegenover dat Robusta-koffie minder smaakvol is dan Arabica-koffie en om die reden ook als een minderwaardige koffiesoort wordt gezien.

Wat de studie onomstotelijk laat zien is dat de aanhoudende sociaaleconomische verstoringen veroorzaakt door COVID-19 een enorme uitdaging vormen voor de wereldwijde koffie-industrie. “De afnemende wereldwijde koffieconsumptie, de tekorten aan arbeidskrachten op de boerderij en de stijgende productiekosten zullen, in ieder geval op korte termijn, een negatief effect hebben op de koffieoogsten en investeringen in de sector,” concludeert Rhiney. “Er wordt steeds meer gevreesd dat dergelijke verstoringen zullen leiden tot nieuwe uitbraken van koffieroest, terwijl het levensonderhoud van miljoenen boeren en landarbeiders van de koffieproductie afhangt. De gevolgen van COVID-19 zijn ongekend. Maar onze studie benadrukt ook de fundamentele gevoeligheid van de wereldwijde koffiesector voor terugkerende crisissen. Het vraagt dus om grote veranderingen om duurzame en rechtvaardige vormen van veerkracht in de hele sector te bewerkstelligen.”

Al met al blijkt dat de aanjagers van uitbraken van koffieroest niet alleen complex, maar ook onderling verbonden zijn. En ook de huidige pandemie heeft een vinger in de pap. “Als COVID-19 ons één ding heeft geleerd, dan is het wel dat de gezondheid van individuen afhangt van de collectieve gezondheid,” stelt Rhiney. “Door koffie te beschouwen als zowel een gemeenschap als een handelsartikel, brengen we de gezondheid van de mensen en planten die koffie produceren en hun onderlinge relaties op de voorgrond. Dit vereist echter wel dat we afrekenen met de status quo. De verspreiding van COVID-19 en koffieroest onthullen beide de systematische zwakheden en ongelijkheden van onze sociale en economische systemen. We kunnen alleen een gezond koffiesysteem bereiken door het welzijn van de meest kwetsbaren te verbeteren.”

Bronmateriaal

"COVID-19's socio-economic fallout threatens global coffee industry" - Rutgers University (via EurekAlert)

Interview met Kevon Rhiney

Afbeelding bovenaan dit artikel: S. Hermann & F. Richter via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd