Al veel langer dan gedacht vlogen er heel verschillende soorten vogels rond boven het zuidpoolgebied. Er zijn sporen gevonden, die al 120 miljoen jaar oud zijn. Waarschijnlijk migreerden de vogels elke zomer naar het zuiden, waarna enkele van hun pootafdrukken zijn achtergebleven in het sediment van het huidige Australië. Onderzoekers kunnen verrassend veel vaststellen uit deze nieuwe informatie.
Voor het eerst zijn er, behalve één enkel botje en een paar veren, op het zuidelijk halfrond sporen gevonden van de vogels uit het Vroege Krijt. Dat is gek, omdat er op het noordelijk halfrond al vele fossielen gevonden zijn uit die periode. Het is een groot raadsel voor paleontologen waarom er in de zuidelijke gebieden, die ooit deel uitmaakten van de landmassa Gondwana, niet eerder sporen van vogels zijn gevonden. Paleontoloog Anthony Martin en collega’s van de Emory University in Atlanta is het nu toch gelukt: ze hebben een aantal vogelpootafdrukken gevonden van 129 tot 120 miljoen jaar oud in de Wonthaggi Formatie in Victoria, Australië.
Exceptionele spoorzoeker
“We zochten iemand met de tijd en het juiste talent om op zoek te gaan naar deze fossiele vogelsporen in de krijtrotsen langs de kustlijn van Victoria”, legt Martin uit aan Scientias.nl. “We hadden veel geluk dat Melissa Lowery, een van de medeauteurs van de studie, zich wilde inzetten om de archaïsche pootafdrukken op te sporen. Ze is een exceptionele spoorzoeker. Toen ze de afdrukken vond, hebben we ze gefotografeerd, gemeten, getekend en nauwkeurig bestudeerd. Zo hebben we de makers van de sporen goed kunnen identificeren. We hebben de sporen ook vergeleken met andere sporen van archaïsche vogels uit het Krijt uit andere delen van de wereld. Daarvoor hebben we een hele berg eerdere studies doorgeploegd.”
Toen Australië nog aan Antarctica vastzat
“We zijn erachter gekomen dat er minstens 27 fossiele sporen in een relatief klein gebied in Victoria zijn achtergelaten door allerlei verschillende vogelsoorten die daar in het rivierengebied in de monding van de zee leefden, minstens 120 miljoen jaar geleden. Deze sporen zijn niet alleen de oudste van Australië, maar ook de oudste van het hele zuidelijk halfrond. Dit deel van Australië zat indertijd nog vast aan Antarctica en lag vlakbij de Zuidpool”, vertelt Martin.
Maar hoe zagen deze vogels er eigenlijk uit? “We kunnen niet met zekerheid zeggen hoe deze dieren eruitzagen, want we hebben alleen de pootafdrukken om mee te werken, maar hun omvang en vorm leken waarschijnlijk aardig op de waadvogels en kustvogels die tegenwoordig op aarde rondlopen en rondvliegen. De kleinere vogels leken waarschijnlijk op scholeksters, de grotere op zilverreigers”, zegt Martin.
Op het menu
Ook over het dieet van de dieren denkt de onderzoeker het een en ander te weten. “Dezelfde sedimentlaag die hun pootafdrukken heeft bewaard, heeft ook resten van kleine ongewervelde dieren in zich opgeslagen, zoals wormen en insecten. Deze vroege vogels hebben zich mogelijk tegoed gedaan aan wormen, insecten en wat er maar verder voor lekkers in het zand en in de modder leefde. De afdrukken zijn onder polaire omstandigheden tot stand gekomen, dus zijn ze hoogstwaarschijnlijk in de zomer gemaakt. Dit impliceert dat deze vogels zomergasten waren in het zuidpoolgebied en uit het noorden zijn komen vliegen. Aan het einde van de zomer zijn ze teruggevlogen om de poolwinter te vermijden.”
Onstaan in het noorden
Martin gaat dieper in op de reden waarom er zoveel meer vogelafdrukken en fossielen gevonden zijn op het noordelijk halfrond. “Een van de redenen is dat vogels waarschijnlijk in het gebied wat nu Europa en Oost-Azië heet voor het eerst zijn ontstaan, geëvolueerd en daarna verspreid over de wereld. Ze hadden dus een voorsprong in het noorden om hun sporen na te laten. Maar ik denk dat vogels in het Vroege Krijt veel meer op het zuidelijk halfrond voorkwamen dan we tot nu toe dachten. We denken dat deze ontdekking andere wetenschappers inspireert. Nu weten paleontologen waar ze naar moeten zoeken en dus zullen er hopelijk snel meer sporen van vogels worden gevonden in de Australische grond.”
Interactie met dino’s
De paleontoloog is alweer bezig met zijn volgende project, dat hierop aansluit. “Onze vervolgstudie draait om het beschrijven en interpreteren van dinosaurussporen die vlakbij deze vogelafdrukken gevonden zijn. We hopen daar begin volgend jaar over te rapporteren. Daarna hebben we een completer beeld van de grotere dieren die samen met de vogels in deze polaire ecosystemen leefden, in het mysterieuze zuidelijke landschap van 120 miljoen jaar geleden.
