In een drieluik gaan we in op de allesverwoestende bosbranden die Australië al maanden teisteren. Vandaag gaan we in op de gevolgen ervan op de flora, fauna, de brandweerlieden en het al nijpende tekort aan water.
De omvang van de alles vernietigende bosbranden in Australië is immens. “Er is al een gebied van 8,4 miljoen hectare in de staten New South Wales en Victoria verbrand,” zegt Joe Fontaine, docent milieuwetenschappen en verbonden aan de Universiteit van Murdoch tegen Scientias.nl. “Dat is meer dan in de afgelopen tien jaar samen.” Dit heeft niet alleen grote gevolgen voor de natuur, maar ook voor de brandweerlieden die het onverbiddelijke vuur proberen te blussen met water waar Australië al zo’n ernstig tekort aan heeft.
Planten en dieren
De branden zijn zo vernietigend, dat dit vele soorten planten, dieren en andere organismen in gevaar heeft gebracht. Wetenschappers schatten dat er op dit moment al zo’n 1 miljard vogels, zoogdieren en reptielen zijn getroffen (direct door sterfte of indirect door het verlies van leefgebied). “Om maar een paar van de gruwelijke taferelen te noemen; we hebben natte en meestal tegen brand beschermde regenwouden in vlammen zien opgaan, kleurrijke papegaaien dood zien aanspoelen op stranden en kangoeroes en koala’s waargenomen die proberen te ontsnappen aan het vuur,” somt Euan Ritchie, universitair hoofddocent natuurecologie aan de Deakin University, tegen Scientias.nl op. “We vrezen daarnaast voor soorten die in het water leven, zoals vissen, zoetwaterkreeften en kikkers. Wanneer het namelijk in afgebrande gebieden begint te regenen kunnen er potentieel giftige stoffen en as in het water terecht komen, wat weer nieuwe problemen kan veroorzaken. Het laat zien dat zelfs als sommige soorten niet direct door de branden worden getroffen, ze indirect kunnen worden beïnvloed door aangetaste vitale wisselwerkingen binnen ecosystemen.”
Een groot deel van Australië is extreem heet en droog. Dit verhoogt het risico op branden die vervolgens ook weer extremer zijn. Volgens Ritchie is het duidelijk wat hieraan ten grondslag ligt. “Deze catastrofale gebeurtenis houdt verband met klimaatverandering,” zegt hij. Volgens hem worden dit soort situaties al tientallen jaren voorspeld door klimaatwetenschappers, ecologen en branddeskundigen. “Tragisch genoeg zijn deze voorspellingen op de meest afschuwelijke manier en op een ongekende schaal uitgekomen.” De huidige bosbranden staan dan ook niet op zichzelf. In de toekomst dreigt het nog warmer en droger te worden. En dus zal een wisselwerking tussen klimaatverandering en bosbranden leiden tot de verdwijning van bepaalde soorten. Bovendien hebben de bosbranden momenteel al twee keer meer CO2 in de lucht gebracht dan Nederland in een jaar tijd doet, wat eveneens een bijdrage levert aan de opwarming van de aarde.
Eind in zicht?
Ondanks dat het vuur al maanden om zich heen slaat, is het einde nog niet in zicht. Hoewel het extreme weer van december volgens Fontaine niet door zal zetten, zullen de branden volgens hem nog zeker tot februari of maart blijven woeden. “Het is heel verontrustend dat we nog een lange weg in het brandseizoen te gaan hebben,” zegt Ritchie. “Waar we natuurlijk allemaal op hopen is dat het gaat regenen in de gebieden die in lichterlaaie staan. Dat zou helpen om de branden te blussen en ook om te voorkomen dat er nieuwe ontstaan.”
Het betekent dat we nog zeker een paar maanden voor de boeg hebben. En dat terwijl zoveel soorten planten en dieren op dit moment al aangedaan zijn. “Het kan leiden tot lokale uitstervingen,” zegt Fontaine. “Denk bijvoorbeeld aan de smalvoetbuidelmuizen en de grootpootpotoroe op Kangaroo Island.” En dat kan een ernstige kettingreactie in werking zetten. “De grootpootpotoroe graaft en verspreidt op die manier schimmels, waar planten vervolgens weer baat bij hebben. Als dit dier verdwijnt, heeft dat dus ook andere consequenties. Hetzelfde geldt voor een afname van insecten of vleermuizen die specifieke planten bestuiven,” vult Ritchie aan. Bovendien kunnen de branden leiden tot permanente veranderingen in ecosystemen. Zo kunnen bepaalde regenwouden door de branden nog droger worden, waardoor ze plaats maken voor meer open vlaktes. Ook betekent het dat inheemse dieren zich weinig tot niet meer kunnen verbergen en daarom veel zichtbaarder worden voor nieuwe roofdieren zoals katten en vossen. “Als deze problemen aanhouden en verergeren, verliezen we wat Australië zo bijzonder maakt,” zegt Ritchie. “De culturele, ecologische en economische waarde van zijn opmerkelijke en grotendeels wereldwijd unieke soorten.”
Brandweerlieden
Op dit moment zetten heldhaftige brandweerlieden alles op alles om het vuur te blussen. Soms zelfs met gevaar voor eigen leven. Tot nu toe zijn er twee brandweerlieden in de desastreuze bosbranden omgekomen. De traumatische ervaringen eisen ook van andere vuurbestrijders hun tol. Volgens experts moeten we ons dan ook zeker bewust zijn van de belangrijke rol die deze hulpverleners momenteel spelen en aan de frontlinie staan om gemeenschappen en mensen veilig te houden. Maar ze betalen een hoge prijs. “Tijdens de huidige bosbranden in Australië is het trauma waaraan de brandweerlieden worden blootgesteld voortdurend en onverbiddelijk,” zegt Mirella Di Benedetto, docent psychologie aan de RMIT universiteit en onderzoeker naar trauma onder hulpverleners tegen Scientias.nl. “Veel, zo niet alle brandweerlieden zullen uitputting en vermoeidheid ervaren. Sommigen kunnen psychische problemen krijgen zoals PTSS, depressie, angst, slapeloosheid, verdriet, prikkelbaarheid en middelenmisbruik – wat meestal een manier van zelfmedicatie is. Veel van deze aandoeningen kunnen zich zelfs maanden of jaren na de traumatische gebeurtenissen manifesteren.”
Gevolgen
Wanneer de symptomen aanhouden kan dit voor enorme stress zorgen die het dagelijks leven van de betreffende persoon kan beïnvloeden. Vooral brandweerlieden die onder andere een genetische aanleg hebben voor mentale aandoeningen, minder sociale steun ervaren, niet goed voor zichzelf zorgen of ondertussen ook al met andere ziektes worstelen, lopen het grootste risico. Maar dat is niet het enige gevaar dat schuilgaat. “Sommige brandweerlieden denken dat ze zwak zijn als ze te maken krijgen met psychische aandoeningen,” legt Di Benedetto uit. “Dit kan voorkomen dat ze professionele hulp zoeken die ze eigenlijk wel nodig hebben, wat weer tot nieuwe problemen kan leiden.” Volgens de onderzoeker zou het helpen om het bewustzijn over psychologische problemen – in het bijzonder PTSS en depressie – te vergroten. “We zouden meer informatie moeten verstrekken over waar ze professionele hulp kunnen krijgen en hoe ze zelf het risico op mentale aandoeningen kunnen verminderen,” zegt ze.
Watertekort
Op dit moment trekken veel brandweerlieden erop uit om de branden te blussen. En dat doen ze met kostbaar water. Australië kampt elk jaar opnieuw met droogtes, waardoor er aan de bevolking een oproep wordt gedaan om voorzichtig met water om te springen. Dit jaar is er echter wel heel veel water nodig om de branden te blussen. Maar is er eigenlijk wel genoeg? “Nee,” is het ontnuchterende antwoord dat Mark Diesendorf, hoogleraar aan de Universiteit van Sydney in een interview met Scientias.nl geeft. “Er zijn zeer weinig potentiële waterbronnen beschikbaar, afgezien van enkele rivieren met stromend water zoals de Murray en de Hawkesbury-Nepean. De meeste stuwmeren staan leeg of zijn bijna op vanwege de droogte. Aan de kust moeten de brandweerlieden dan ook gebruik maken van zout water, wat op lange termijn schade aan de bodem zal veroorzaken. Maar er is gewoon geen andere optie.”
Drinkwater
Om genoeg water te bemachtigen legen brandbestrijders geregeld de waterputten op boerderijen die eigenlijk bedoeld zijn voor het vee. Ook worden bestaande dammen geleegd. “De Warragamba Dam heeft nog maar 43% over, maar krimpt gestaag,” zegt Diesendorf. “Bovendien wordt het water vervuild door as van de omliggende bosbranden.” Om ervoor te zorgen dat de bevolking in de komende maanden genoeg drinkwater heeft, heeft de regering van New South Wales aangekondigd om de capaciteit van de ontziltingsinstallatie in Sydney uit te breiden. Dit zal echter duur zijn; zowel financieel als in energie.
De vraag is natuurlijk hoe Australië eruit zal zien na de ramp. “In sommige gevallen zullen de aangedane plekken en ecosystemen onherkenbaar zijn,” zegt Ritchie. “Ze zullen er misschien zelfs apocalyptisch uitzien, aangezien verschillende soorten vegetatie en dieren verkoolde overblijfselen zijn geworden.” En of het gebied zich gaat herstellen? “Sommige gebieden ongetwijfeld,” gaat Ritchie verder. “Maar andere – zoals stukken regenwoud – zullen misschien wel nooit meer de oude worden.” Ook Fontaine denkt dat het op z’n minst vijftig jaar gaat duren voordat bepaalde bossen hersteld zijn. “Ik denk dat deze landschappen en menselijke gemeenschappen de gebeurtenissen van dit jaar nog generaties lang zullen voelen,” besluit hij.
