Een groot deel van de Afrikanen ten zuiden van de Sahara kookt op hout of kolen. Dit is slecht voor de gezondheid, er zijn enorme zorgkosten mee gemoeid en het draagt bij aan het broeikaseffect.
De omvang van dit probleem is nu voor het eerst inzichtelijk gemaakt door Zweedse onderzoekers, die een tool hebben ontwikkeld om de schadelijke effecten van koken op hout en houtskool te meten in verschillende regio’s. Zo kunnen lokale beleidsmakers overal in Sub-Sahara-Afrika de schade van traditionele kookmethoden in kaart brengen en hier alternatieven voor bedenken. De onderzoekers spreken van een ‘vorm van marktfalen’, die jaarlijks bijna een half miljoen levens kost. Vervanging van de kookmethode redt niet alleen mensenlevens, maar scheelt ook enorm veel overheidsgeld. Het is bovendien niet heel ingewikkeld om mensen over te laten stappen op een gas- of elektrisch fornuis, of in ieder geval een betere afzuiging in huis te installeren, zodat ze minder last hebben van schadelijke luchtdeeltjes door het koken.
Kosten en baten
Traditionele hout- en houtskoolfornuizen worden dagelijks gebruikt in miljoenen huizen in Afrika en andere economisch onderontwikkelde gebieden, maar de voor- en nadelen van het overstappen op gas of elektriciteit variëren nogal van plek tot plek. De Zweedse tool OnStove werkt met een data-analytisch model, waarmee de kosten en baten van moderne, meer duurzame fornuizen voor elke vierkante kilometer land te berekenen zijn, schrijven de wetenschappers in Nature.
463.000 doden per jaar
Uit de modellen van OnStove blijkt dat het vervangen van hout- en kolenfornuizen in Afrika ten zuiden van de Sahara maar liefst 463.000 doden per jaar kan voorkomen en zo’n 70 miljard euro aan zorgkosten bespaart, zegt hoogleraar Francesco Fuso-Nerini. Om dat doel te bereiken is een investering van 8 miljard euro nodig, zodat duurzamere en gezondere alternatieven, zoals gas- en elektrische fornuizen of betere afzuiging, kunnen worden geïnstalleerd. “Dat lijkt misschien een groot bedrag, maar het is slechts een halve procent van wat er jaarlijks in de wereld wordt uitgegeven aan energie-investeringen”, zegt Fuso-Nerini.
In de praktijk
De tool wordt al in de praktijk gebruikt in Nepal, waar de regering samen met het team uit Stockholm, de Clean Cooking Alliance van de Verenigde Naties en het World Resource Institute het lokale energiebeleid op een nieuwe manier vormgeeft. De onderzoekers werken sinds kort ook samen met de Keniaanse regering om haar doelstellingen voor de overgang naar ‘schoon koken’ te ondersteunen.
“Overal waar we de OnStove inzetten, wordt hij goed ontvangen. Er is veel interesse van andere organisaties en overheden”, zegt Fuso-Nerini. “Maar het is een complex probleem en dit is een van de eerste tools die betrouwbare en valide data verzamelt om van deze ongezonde manieren van koken af te stappen.”
De goede kant op
Fuso-Nerini zegt dat de tool de beleidsvorming kan helpen door echte meetbare waarde toe te kennen aan de negatieve aspecten van traditionele kookmethodes, zoals luchtwegaandoeningen of verloren tijd door het verzamelen van hout of andere brandbare biomassa. “Deze waarden geven een beter inzicht in de kosten en baten van schoon koken”, zegt hij. “Dat stelt overheden in staat om in te grijpen en met een brede kijk mensen in de goede richting te bewegen.”
Verdere samenwerking
Donee Alexander van de VN Clean Cooking Alliance, zegt dat de VN graag blijft samenwerken en nieuwe functies in OnStove wil integreren om overheden te ondersteunen, die doelstellingen voor schoon koken willen bereiken. “De Clean Cooking Alliance is blij met OnStove, aangezien geo-spatiale tools een cruciale rol spelen bij het identificeren van gebieden waar oplossingen voor schoon koken het meest nodig zijn. Ook kunnen overheden zo ‘evidence-based interventies’ inzetten in deze gebieden, oftewel beleid dat is gebaseerd op een combinatie van wetenschappelijk bewijs en kritisch denken”, zegt Alexander.
Uiteindelijk kunnen zo miljoenen levens worden gered en kosten bespaard. Ook is het milieu natuurlijk flink geholpen met schoner koken.
