De Spitzer Space Telescope levert een enorme stroom aan keiharde wetenschappelijke data af. Wij eenvoudige mensen snappen daar vaak niets van, maar bij gratie van de artistieke impressie kunnen we in ieder geval nog doen alsof. Tijd voor het verhaal achter al die prachtige plaatjes die onbegrip omzetten in begrip.
De afgelopen tijd verraste de Spitzer Space Telescope ons regelmatig met prachtige beelden. Tenminste: dat lijkt zo. In werkelijkheid verzamelt het observatorium namelijk alleen maar gegevens. Spitzer gluurt in de verre hoeken van het heelal en ziet daar objecten die en licht dat voor ons onzichtbaar is. Om het begrijpelijk en tastbaar te houden, zetten een wetenschapper en grafisch kunstenaar die brij van wetenschappelijke gegevens om in beelden. PopSci.com sprak de twee tekenaars onlangs en bestempelt hun beroep als één van de leukste banen in de wetenschap.
Hurt & Pyle
Neem bovenstaande afbeelding. Spitzer leverde alle gegevens af en wetenschapper Robert Hurt en kunstenaar Tim Pyle vertaalden die in bovenstaande impressie. Zo’n afbeelding wordt nog specialer als u bedenkt dat geen mens de situatie zoals hier weergegeven ooit met eigen ogen heeft gezien.
Op tv
Hurt heeft de taak om de gegevens van Spitzer te visualiseren. Samen met Pyle zet hij data om in beelden. Die artistieke impressies belanden uiteindelijk in alle mogelijke delen van de wereld: op internet, op televisie (aan de muur van de set van de populaire serie The Big Bang Theory, bijvoorbeeld), in schoollokalen, in kranten en tijdschriften en zelfs in advertenties.
Interpretatie
Een artistieke impressie: het klinkt misschien eenvoudig, maar dat is het allerminst. De opdracht gaat namelijk verder dan het maken van een plaatje. Er moet ook geïnterpreteerd worden. Neem de kleuren bijvoorbeeld. Pyle en Hurt moeten licht dat onzichtbaar is, omzetten in kleuren die we kunnen zien. Daar is ruimte voor een vorm van dichterlijke vrijheid, maar tegelijkertijd moet de afbeelding trouw blijven aan de wetenschap. “Je moet deze dingen (de afbeeldingen, red.) interessant genoeg maken, zodat mensen het verhaal willen lezen,” vertelt Hurt. “Als de afbeelding saai is, leest niemand de tekst.”
Buckyballs
Een mooi voorbeeld van zo’n letterlijk artistieke impressie van de werkelijkheid, zijn de zogenaamde buckyballs (zie de foto hieronder). Op de afbeelding is te zien hoe deze enorme moleculen – die nog nooit buiten de aarde waren waargenomen – uit een prachtige nevel voortkomen. Dat levert een fantastisch plaatje op. De keiharde wetenschappelijke gegevens waren wat minder spectaculair: individuele moleculen zweven op een afstand van zo’n 6.000 lichtjaar door de ruimte. “Veel van deze dingen (objecten in de ruimte, red.) hebben we nog nooit gezien en dat leidt tot creatieve keuzes. Het verschil tussen ons en een Hollywood blockbuster is dat wij zo dicht mogelijk bij de wetenschap moeten blijven.”
Compromis
Om dat te bewerkstelligen, werken Pyle en Hurt heel nauw samen. Hurt is een astronoom en vertaalt de gegevens. Pyle maakt vervolgens de artistieke beslissingen die tot een afbeelding leiden. In het geval van de buckyballs moest duidelijk worden dat de moleculen een unieke structuur hadden en dat ze geassocieerd mochten worden met een planetaire nevel. Veel handvatten voor hoe het uiteindelijke plaatje eruit moest komen te zien, waren er niet. Zo’n buckyball is klein en het universum is groot. “Wat er cool uitziet en wat echt is, komt lang niet altijd overeen, maar over het algemeen kunnen we wel een compromis vinden.” In het geval van de buckyballs werden deze naar de voorgrond toe vergroot, zodat de structuur goed te zien is en tegelijkertijd duidelijk wordt dat de moleculen eigenlijk heel klein zijn.
Nevel
De nevel op de achtergrond is niet de nevel waar Spitzer de moleculen aantrof. De kunstenaar nam daarvoor een afbeelding die de Hubble Space Telescope van een nevel dichter bij huis maakte. De nevel die Spitzer beschreef, was namelijk niet op canvas te vatten.
Animatie
Om het plaatje compleet te maken, creëerden Hurt en Pyle ook een animatie van de buckyballs. De moleculen hebben namelijk een flexibele structuur waardoor ze een beetje wiebelen. Dat is in een afbeelding niet te vatten, maar in onderstaande bewegende beelden wel.
Grapje
Dat het maken van zo’n artistieke impressie genoeg ruimte laat voor enige interpretatie blijkt wel uit de impressie die de heren van Epsilon Eridani maakten. Epsilon is een bekende naam voor Science Fiction-liefhebbers. In Star Trek is het de thuisplaneet van de Vulcans en in Babylon 5 bevindt Epsilon zich dichtbij de diplomatieke basis die tevens Babylon 5 heet. Hurt en Pyle besloten daarom een grapje uit te halen. Want wat gebeurt er als we onderstaande impressie flink uitvergroten? Dan duikt een zogenaamd Shadow-schip op: de vijand van Babylon 5 in de gelijknamige serie. De impressie is sinds Hurt en Pyle deze vrijgaven al ontelbare keren gebruikt en afgedrukt. “Maar tot op heden lijkt niemand het Shadow-ship te hebben ontdekt.” Wilt u het schip zelf opzoeken? Klik dan hier voor de uitvergrote foto.
Prachtig
Natuurlijk overstijgen de artistieke impressies de grappige sfeer stuk voor stuk. Ze zijn namelijk prachtig. Neem het melkwegstelsel hieronder. Of de foto daaronder waarop een bruine dwerg ervoor zorgt dat een asteroïde letterlijk uit elkaar wordt getrokken. Of de botsing van twee werelden.
De artistieke impressies zijn van onschatbare waarde. Niet zozeer voor de wetenschappers – ook al krijgen die dankzij de impressies soms ook ingevingen voor nader onderzoek – maar vooral voor ons: het publiek. Dankzij de beelden komt keiharde wetenschap tot leven. Het lijkt zelfs of het heelal wat dichterbij komt. En dat is precies wat wij leken zonder supertelescoop nodig hebben.