En dat onthult interessante nieuwe details over de evolutionaire geschiedenis van spraak.
Onderzoekers hebben iets verrassends ontdekt aan het strottenhoofd van primaten. Dit orgaan heeft zich namelijk veel sneller geëvolueerd dan bij andere soorten zoogdieren. Bovendien is deze ook aanzienlijk groter in verhouding tot de lichaamsgrootte dan bij andere dieren. En dat onthult enkele interessante nieuwe inzichten over de evolutie van spraak.
Het strottenhoofd
Laten we allereerst wat dieper op het strottenhoofd ingaan. Het strottenhoofd is een orgaan in de hals van mensen en dieren en heeft eigenlijk drie verschillende hoofdfuncties. Zo beschermt het de luchtwegen tijdens het eten, regelt het de luchttoevoer naar de longen en is het betrokken bij het produceren van de stem. De rol in deze laatstgenoemde mondelinge communicatie is wat dit orgaan bijzonder belangrijk maakt op het gebied van evolutie, vooral bij soorten met hoogontwikkelde vocale communicatiesystemen.
In de nieuwe studie maakten de onderzoekers CT-scans en 3D-computermodellen van het strottenhoofd van 55 verschillende diersoorten, waaronder de dwergmangoest en de tijger. Hun strottenhoofd werd grondig bestudeerd en naast gedetailleerde metingen gehouden van onder andere hun lichaamslengte en het lichaamsgewicht. Ook een scala aan primaten passeerden de revue. Zo onderzocht het team bijvoorbeeld het schattige dwergzijdeaapje dat slechts 110 gram weegt tot de machtige Westelijke laaglandgorilla die wel 120 kilogram kan wegen.
Groter
Uit de bevindingen blijkt dat het strottenhoofd van de onderzochte primaten gemiddeld 38 procent groter is dan die van de vleeseters van vergelijkbare grootte. Bovendien komen er veel meer verschillende strottenhoofden onder primaten voor. Maar misschien nog wel het opvallendste is dat het strottenhoofd van primaten heel snel evolueerde. “Dit is heel verrassend,” zegt onderzoeker Daniel Bowling tegen Scientias.nl. “Dat we op dergelijke sterke verschillen stuitten, betekent dat verschillen in vocaal gedrag tussen groepen dieren weerspiegeld kunnen worden in de structuur van hun vocale organen. En dat is heel opwindend: het biedt een nieuw perspectief op de evolutie van communicatie.”
Flexibel
De bevindingen duiden erop dat primaten heel flexibel zijn; hun strottenhoofd is op veel verschillende manieren geëvolueerd. Andere soorten kennen daarentegen juist een vastere verhouding tussen het strottenhoofd en het lichaam. “Concreet hebben we voor het eerst aangetoond dat het strottenhoofd van primaten niet alleen groter is, maar ook minder nauw verband houdt met zijn lichaamsgrootte en sneller evolueert dan het strottenhoofd van carnivoren,” vat Bowling samen. “Dit wijst op de fundamentele verschillen in de evolutie van het stemorgaan bij verschillende soorten.”
Stem
Primaten hebben ook baat bij een groter strottenhoofd. “Een groter strottenhoofd betekent een robuustere structuur die geschikt is voor frequenter gebruik van de stem,” legt Bowling desgevraagd uit. En een variabeler orgaan zou een grotere flexibiliteit kunnen weerspiegelen in de soorten vocalisaties die kunnen evolueren.” En dat brengt ons bij de mens. “Mensen zijn ook primaten,” gaat Bowling verder. “Dus onze studie plaatst ons unieke gebruik van de stem en spraak in perspectief. Met andere woorden, het feit dat het strottenhoofd van primaten over het algemeen flexibel is, kan helpen verklaren waarom ook ons strottenhoofd zo gespecialiseerd is geworden in spraak.”
Spraak
En dat is interessant. De evolutie van spraak is namelijk één van de langst bestaande mysteries in de wetenschap. Hoe de mens namelijk over dit vermogen is gaan beschikken en de precieze reden voor de evolutie van spraak bij mensen, moet nog altijd worden blootgelegd. “Door de vocale organen van verschillende soorten te vergelijken, hebben we nieuw licht kunnen werpen op bepaalde problemen waar we tegenaan zijn gelopen in de evolutie van spraak,” legt Bowling uit. “We kunnen nu beginnen met het invullen van details rond de evolutionaire geschiedenis ervan. Het vertegenwoordigt een nieuwe manier om de geschiedenis van een voor ons zeer belangrijk gedrag te ontrafelen.”
Evolutietheorie
En zo vallen steeds meer puzzelstukjes op hun plaats. Al zijn we er nog niet. Zo snappen de onderzoekers nog niet precies waarom het strottenhoofd van primaten zo snel en op zo’n gevarieerde manier is geëvolueerd. “Het is moeilijk om naar aanleiding van onze gegevens harde uitspraken te doen over een bepaalde evolutietheorie,” zegt Bowling. “Onze bevindingen zijn echter wel consistent met de hypothese dat verschillen in sociaal gedrag tussen primaten en vleeseters hebben geleid tot een meer frequent en gevarieerder gebruik van de stem voor communicatie-doeleinden bij primaten. Om deze hypothese te testen, is er echter meer onderzoek nodig.”
Ondertussen weten we in ieder geval dat we de antwoorden over de evolutie van spraak bij primaten moeten zoeken. Onlangs ontdekten onderzoekers bijvoorbeeld nog dat de lippen van een ‘smakkende’ chimpansee hetzelfde ritme volgen als die van een sprekend mens. Dit suggereert dat de mondsignalen van primaten evolueerden in een vocaal systeem dat op een dag ontwikkelde in spraak. Gesproken taal is dus waarschijnlijk een samenvoeging van bepaalde ‘ingrediënten’ die in onze voorouders al beschikbaar waren en ook al werden gebruikt door andere primaten en mensachtigen. En die ontdekking lost een groot deel van het wetenschappelijke raadsel omtrent de taalevolutie op.
