Het redden van de bosolifant is nu urgenter dan ooit: we hebben ‘m nodig in onze strijd tegen klimaatverandering

Onderzoekers hebben ontdekt dat als de bosolifant uitsterft, de atmosferische CO2-concentratie fors kan stijgen. Zonder deze olifant warmt onze planeet mogelijk dus nóg sneller op.

Olifanten worden al millennia door mensen bejaagd. Als gevolg hiervan worden Afrikaanse bosolifanten ernstig bedreigd. Toch lijken we hiermee in onze eigen vingers te snijden, zo tonen onderzoekers in een nieuwe studie aan. Want we hebben in de huidige, nijpende tijd de olifant hard nodig om onze planeet te redden.

Klimaatverandering
Om klimaatverandering het hoofd te bieden, neigen we steeds vaker naar technologische oplossingen. Maar daarbij vergeten we de essentiële rol van de natuur. “Het bestrijden van klimaatverandering is een ongelooflijk uitdagend gevecht, dat we niet kunnen winnen met enkel technologie,” zegt onderzoeker Fabio Berzaghi in gesprek met Scientias.nl. “We hebben alle mogelijke hulp van de natuur nodig. En bosolifanten zijn één van die op de natuur gebaseerde oplossingen om klimaatverandering tegen te gaan. Gezonde olifanten betekenen gezonde bossen die beter bestand zijn tegen klimaatverandering en ons helpen de CO2-concentratie in de atmosfeer terug te dringen.”

Tuiniers van het bos
Hoe dat zit? Olifanten zijn volgens de onderzoekers de ‘tuiniers van het bos’. Ze waken onder andere over het regenwoud van Midden- en West-Afrika; het op één na grootste regenwoud op aarde. Hier eten ze voornamelijk bladeren, gras, zaden, vruchten en schors van bomen met een laag koolstofgehalte. Bomen met een laag koolstofgehalte groeien snel en torenen boven andere planten en bomen uit om in het zonlicht te komen. Ondertussen groeien bomen met een hoge koolstofdichtheid langzaam en hebben minder zonlicht nodig. Olifanten hebben het zoals gezegd voornamelijk op de bomen met een lage koolstofgehalte voorzien, omdat die smakelijker en voedzamer zijn. En die specifieke voorkeur ‘dunt’ het bos uit. Vergelijk het met wat je zelf in je achtertuin doet, wanneer je onkruid weghaalt om de mooie bloemen meer ruimte te geven. Kortom, olifanten schakelen een belangrijke concurrent van koolstofrijke bomen uit, waardoor deze meer licht, ruimte en voedingsstoffen krijgen om te groeien. Hierdoor kunnen deze bomen ook weer meer atmosferische CO2 opnemen en opslaan.

Verspreiders van zaden
Daarnaast zijn olifanten uitmuntende verspreiders van de zaden van bomen met een hoge koolstofdichtheid. Deze bomen produceren vaak grote, voedzame vruchten die de olifanten verorberen. De zaden van deze vruchten die ze verteren komen vervolgens via hun uitwerpselen weer in de natuur terecht. Wanneer ze op de grond ploffen, zijn deze zaden klaar om te ontkiemen en groeien uit tot enkele van de grootste bomen in het bos. En inderdaad, die grote bomen kunnen vervolgens ook weer grote hoeveelheden koolstof opslaan.

Planeet redden
Deze rol die de bosolifant op zich heeft genomen, komt ons klimaat ten goede. Ze helpen actief mee om bomen zoveel mogelijk atmosferische CO2 op te laten nemen – en dat is wat we in deze tijd goed kunnen gebruiken. “Olifanten leveren dan ook een belangrijke bijdrage om de planeet te redden,” concludeert Berzaghi. “Ze zijn een cruciale soort voor het behoud van gezonde tropische bossen in Afrika en van groot belang om klimaatverandering te bestrijden. Ze zijn zowel lokaal als mondiaal belangrijk.”

Meer over de bosolifant
De bosolifant (Loxodonta cyclotis) is een van de drie nog levende soorten olifanten. Hij komt alleen voor in de regenwouden van Afrika. De bosolifant is kleiner en donkerder dan de bekendere savanneolifant. De oren zijn ronder en de slagtanden zijn recht en omlaag gericht. De olifant wordt ongeveer drie tot vier meter groot. Daarnaast hebben ze een zeer groot leefgebied, dat wel zestig vierkante kilometer kan beslaan. Omdat de dieren in dichte wouden leven, is een schatting van het aantal bosolifanten moeilijk, al is bekend dat de soort sterk door stropers en aantasting van hun leefgebied onder druk staat.

Maar wat… als de bosolifant uitsterft? Op dit moment bungelt de soort al vrij dichtbij de afgrond. Dat heeft er met name mee te maken dat er nog altijd illegaal olifanten worden gedood. Ooit zwierven er tien miljoen olifanten over de Afrikaanse vlaktes, nu zijn dat er minder dan 500.000, waarvan de meeste ook nog eens in hele geïsoleerde gebieden leven. Deze olifanten staan zowel bedreigd, als ernstig bedreigd te boek, waarbij hun aantallen in de afgelopen dertig jaar met een schokkende 80 procent zijn gekelderd. “Olifanten worden beschermd door nationale en internationale wetgeving, maar toch gaat de stroperij door,” zegt onderzoeker Stephen Blake. “Deze illegale slachtpartijen moeten stoppen om te voorkomen dat bosolifanten uitsterven.”

Minder CO2-afvang
Als dat toch gebeurt, heeft dat verstrekkende gevolgen, zo waarschuwen de onderzoekers. Zo berekenden ze in hun studie wat de consequenties zullen zijn als de bosolifant uitsterft en zijn rol als tuinier van het bos verliest. En uit de bevindingen blijkt dat zonder deze vriendelijke reus, het woud van Midden- en West-Afrika zes à negen procent minder CO2 uit de atmosfeer zal afvangen. Dit zal de opwarming van de aarde aanzienlijk versterken. “Dit regenwoud is één van de grootste koolstofvoorraden op het land en beslaat een gebied dat vergelijkbaar is met de hele Europese Unie,” zegt Berzaghi. “Het verlies van slechts een paar procent van de koolstof die in deze bossen wordt opgeslagen, staat gelijk aan meerdere jaren CO2-emissie die door de meeste landen ter wereld wordt gegenereerd.”

Andere gevolgen
Als de bosolifant dus uitsterft, zal dit grote gevolgen hebben voor de atmosferische CO2-concentratie en onze strijd tegen klimaatverandering bemoeilijken. Maar dat niet alleen, zo onderstreept Berzaghi. “We moeten in dat geval ook rekening houden met een verlies aan biodiversiteit in de Afrikaanse tropische bossen. Bosolifanten zijn hier een sleutelsoort en hun verlies zal gevolgen hebben voor het hele ecosysteem. Ook mensen zullen worden getroffen, omdat tropische bossen zorgen voor een duurzaam levensonderhoud van de lokale bevolking. Bovendien houden ze een gezonde waterkringloop in stand die nodig is voor bijvoorbeeld de landbouw.”

Beschermen
Gewapend met deze essentiële informatie, is de urgentie om de bosolifant van de ondergang te redden, nog nooit zo groot geweest. In veel delen van de Afrikaanse bossen zijn de aantallen echter al aanzienlijk gedaald en in sommige gebieden zijn ze zelfs al nagenoeg verdwenen. De onderzoekers pleiten dan ook voor betere bescherming van de bosolifant. “Hun overleving zal gunstig zijn voor planten en dieren, maar ook voor mensen,” benadrukt Berzaghi. “Als we olifanten beschermen, betekent dit dat we ook het Afrikaanse regenwoud beschermen. En dit is van cruciaal belang.”

Onderzoekers hopen dan ook dat de bevindingen uit de studie mensen aanzet om de olifant voor uitsterven te behoeden. “Het belang van bosolifanten voor klimaatmitigatie moet door beleidsmakers serieus worden genomen,” zegt Blake. “Hun mondiale rol is te belangrijk om te negeren. We hebben nu een keuze. We kunnen doorgaan met het jagen op deze zeer sociale en intelligente dieren en ze zien uitsterven, of we kunnen manieren verzinnen om deze illegale activiteit te stoppen. Red de olifanten en help mee de planeet te redden – zo simpel is het.”

Bronmateriaal

"Can Elephants Save the Planet?" - Saint Louis University
Interview met Fabio Berzaghi

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd