Het is meestal heel heftig voor kinderen om een van hun ouders te verliezen. Ook op latere leeftijd kunnen ze daar nog last van hebben. Vooral jongens hebben vaker psychische problemen en staan er financieel slechter voor dan hun leeftijdsgenoten, die pas als volwassene zo’n groot verlies meemaken.
Dat blijkt uit onderzoek onder bijna een miljoen Finnen. Opvallend is dat de negatieve gevolgen van het verlies groter zijn voor zonen dan voor dochters, maar beiden hebben meer kans op bijvoorbeeld een ziekenhuisopname door alcohol- of drugsmisbruik of opzettelijke zelfbeschadiging, ze gaan korter naar school, hebben minder vaak een vaste baan en verdienen minder dan leeftijdsgenoten van wie beide ouders na hun 21ste nog in leven zijn.
Belastingaangiftes
Eerder onderzoek wees al in de richting van een verband tussen de vroegtijdige dood van een ouder en de gezondheid en voorspoed in het verdere leven van het kind. Maar behalve dat die data een stuk slechter waren, is ook nog nooit goed gekeken naar het verschil tussen mannen en vrouwen, zeggen de wetenschappers. En dat is er dus wel, blijkt na analyse van data van de Finnen, die zijn geboren tussen 1971 en 1986. Er is onder meer gekeken naar opleidingsniveau, ziekteverlof en belastingaangiftes.
Vaders overlijden veel vaker
Ongeveer een op de zes deelnemers had een of beide ouders verloren voor zijn 31ste. Minder dan 5 procent verloor zijn moeder, bijna 12 procent verloor zijn vader. Logischerwijs is de kans op de dood van een ouder op latere leeftijd veel groter: een 6-jarig kind had in Finland nauwelijks een procent kans om geen vader of moeder meer te hebben, terwijl 5 procent van de deelnemers een ouder had verloren toen ze tussen de 26 en 30 jaar waren. Vaders bleken drie keer zo vaak te overlijden als moeders voordat het kind 21 werd.
Meer ziekenhuisopnames
En de gevolgen van het verlies bleken enorm: mannen of jongens die voor hun 21ste een ouder verliezen, hebben 70 procent meer kans om in het ziekenhuis te belanden vanwege een geestelijke ziekte dan de controlegroep. Bij vrouwen was het risico 52 procent groter.
De meest voorkomende reden voor opname bleek alcohol- of drugsmisbruik en opzettelijke zelfbeschadiging (waaronder zelfmoordpogingen). Jongens die hun moeder vroegtijdig verloren, hadden zelfs 2,5 keer zoveel kans om in het ziekenhuis terecht te komen vanwege opzettelijke zelfbeschadiging. Meisjes die hun vader vroeg verloren, hadden twee keer zoveel kans op eenzelfde soort ziekenhuisopname. De kans op stress-stoornissen bleek bij vrouwen die jong hun moeder kwijtraakten 88 procent groter.
Minder scholing, werk en inkomen
Degenen die een ouder al jong hadden verloren, gebruikten ook een derde vaker medicijnen tegen psychische problemen. Tevens kwam ziekteverlof bij hen vaker voor. Ze bleken aan het eind van hun twintiger jaren minder te verdienen, vaker zonder baan te zitten en minder scholing te hebben gehad. De wetenschappers telden bijvoorbeeld een 4 procent kortere schoolperiode, wat neerkomt op meer dan een half academisch jaar, voor meisjes die hun moeder op jonge leeftijd verloren. Mannen die voortijdig hun vader verloren, verdienen gemiddeld 16,5 procent minder per jaar en hebben 6 procent minder kans op een vaste baan. Bij de vrouwen liggen deze percentages respectievelijk op 11 en 4 procent.
Kanttekeningen
De kracht van het onderzoek ligt in het gebruik van de enorme landelijke database, waarin uitgebreide gegevens van onder andere de geestelijke gezondheidszorg zijn opgenomen. De onderzoekers geven daarbij aan dat het een observationele studie betreft, waarin niet alle potentieel storende variabelen – zoals bijvoorbeeld persoonlijkheidskenmerken en andere zaken waarbij erfelijke en omgevingsfactoren een rol kunnen spelen – zijn uitgebannen. Ook zijn milde mentale gezondheidsproblemen niet meegenomen, omdat die vrijwel niet in de gegevens terug zijn te vinden.
Zonen hebben het moeilijk
Ondanks die kanttekeningen concluderen de onderzoekers: “De vroege dood van een ouder houdt sterk verband met een groter risico op psychische problemen op latere leeftijd. Dit geldt zowel voor mannen als voor vrouwen, maar gemiddeld hebben de zonen hier meer last van dan de dochters. Op dezelfde manier is het voortijdig verliezen van een ouder gelinkt aan negatieve gevolgen voor het werkende leven. En ook deze achterstanden komen vaker voor bij mannen.”
