De gemiddelde wereldwijde temperatuur lag vorige maand nét iets hoger dan in de vorige recordbrekende maand: juli 2016.
Het kan je niet ontgaan zijn: juli 2019 was een maand van extremen. Zo stegen de temperaturen in de laatste dagen van juli op diverse plaatsen in Nederland boven de 40 graden Celsius en werd het nationaal hitterecord behoorlijk aangescherpt, waardoor het nu op 40.7 graden Celsius staat. Mede door die hittegolf – die overigens heel West-Europa in zijn greep hield – lag de gemiddelde temperatuur in juli 2019 in Europa boven de gemiddelde temperatuur die tussen 1981 en 2010 in dezelfde maand gemeten werd. En ook in andere delen van de wereld – denk aan Alaska, waar begin juli al diverse temperatuurrecords werden verpulverd, maar ook aan Groenland, de VS, het oosten van Canada, Iran en het grootste deel van Afrika en Australië – viel de gemiddelde temperatuur in de maand juli hoger uit dan gemiddeld.
Warmste maand ooit
De World Meteorological Organization (WMO) voorspelde vorige week dan ook al dat juli 2019 weleens de boeken in kon gaan als de warmste maand ooit gemeten. En onderzoekers van de Copernicus Climate Change Service kunnen dat nu met behulp van satellietgegevens bevestigen. Juli 2019 is – weliswaar nipt – de warmste maand ooit gemeten. In juli 2019 was het wereldwijd gemiddeld 0,04 graden Celsius warmer dan in juli 2016: tot voor kort de warmste maand ooit gemeten (zie kader).
Daarbij moet worden opgemerkt dat de recordbrekende temperaturen van juli 2016 volgden op een krachtige El Niño: een natuurverschijnsel waarbij koel water in het oostelijke deel van de Stille Oceaan ter hoogte van de evenaar opwarmt en dat over het algemeen bijdraagt aan een stijging van de wereldwijde temperaturen. In tegenstelling tot het jaar 2016 wordt 2019 niet gekenmerkt door een krachtige El Niño.
De wereldwijde gemiddelde temperatuur lag in juli 2019 bovendien 0.56 graden Celsius boven de gemiddelde temperatuur die tussen 1981 en 2010 is gemeten. En de hoge temperaturen hebben zichtbare gevolgen, zo benadrukt Petteri Taalas, Secretaris-Generaal van de WMO. “Juli heeft de klimaatgeschiedenis herschreven, met tientallen nieuwe temperatuurrecords op lokaal, nationaal en wereldwijd niveau. De uitzonderlijk hitte ging vergezeld door enorme smelt in Groenland, het Arctisch gebied en op Europese gletsjers. Ongeëvenaarde bosbranden woedden voor de tweede maand op rij in het Arctisch gebied en veranderden ongerepte bossen die CO2 absorbeerden in licht ontvlambare bronnen van broeikasgassen. Dit is geen sciencefiction. Dit is klimaatverandering (zie ook kader hieronder, red.). Het gebeurt nu en het zal in de toekomst nog veel erger worden als er niet snel actie wordt ondernomen.”
Nog meer warme maanden
Wat verder opvalt, is dat de juli-maand niet op zichzelf staat. Eerder ging juni 2019 ook al de boeken in als de warmste juni-maand ooit gemeten. Sterker nog: alle maanden van 2019 zijn kijkend naar de gemiddelde temperatuur die nu en in het verleden in die maand is gemeten terug te vinden in de top vier.
Wie aan klimaatverandering denkt, denkt waarschijnlijk direct aan stijgende temperaturen. Het is dan ook heel verleidelijk om de temperatuurrecords die in juli 2019 onder meer in Nederland werden genoteerd aan klimaatverandering toe te schrijven. Maar is dat ook terecht? Wetenschappers hebben daar recent onderzoek naar gedaan. Hun conclusie? Zonder klimaatverandering was het zeer onwaarschijnlijk geweest dat het nationaal hitterecord in de laatste dagen van juli 2019 gesneuveld was. Hun analyse wijst uit dat klimaatverandering de kans op hittegolven en warmterecords groter maakt. Zo concluderen ze dat de temperatuur tijdens de hittegolf in de laatste dagen van juli zonder tussenkomst van klimaatverandering op alle locaties tussen de 1,5 en 3 graden Celsius lager had gelegen. En niet alleen deze laatste hittegolf en temperatuurrecords werden mede mogelijk gemaakt door klimaatverandering. Hetzelfde geldt voor alle recente hittegolven die de onderzoekers bestudeerden, te weten: de hittegolven van 2003, 2010, 2015, 2017, 2018 en juni en juli 2019. Elk van deze hittegolven werd niet alleen waarschijnlijker, maar ook intenser door klimaatverandering, zo stellen de onderzoekers.
De WMO verwacht dat het jaar 2019 uiteindelijk terecht komt in de top vijf warmste jaren ooit gemeten. En de periode tussen 2015 en 2019 lijkt eveneens een recordbreker te zijn en er met de titel ‘warmste periode van vijf jaar ooit gemeten’ vandoor te gaan.
Of het zover komt, zal de komende maanden moeten blijken. Wat inmiddels wel vast lijkt te staan, is dat geen enkel temperatuurrecord meer veilig is. “Met de voortdurende uitstoot van broeikasgassen en de voortdurende impact die dit heeft op wereldwijde temperaturen zullen records in de toekomst verbroken blijven worden,” aldus Jean-Noël Thépaut, verbonden aan de Copernicus Climate Change Service.
