Het halo-effect is misschien al wel zo oud als de mensheid zelf: mooiere mensen krijgen ook allerlei andere positieve eigenschappen toegedicht. Wat wel nieuw is: dit geldt ook voor mensen die filters gebruiken voor hun foto’s op social media.
We spraken daarover met onderzoeker Aditya Gulati van het ELLIS-lab in Alicante. “Al meer dan vijf decennia tonen allerlei studies aan dat ‘wat aantrekkelijk is, goed is’. Met andere woorden, mensen die aantrekkelijker worden gevonden, worden ook vaak als intelligenter, sociaal vaardiger en betrouwbaarder beschouwd plus vele andere positieve eigenschappen. Dit fenomeen staat bekend als het halo-effect”, legt Gulati uit. “Er is echter beperkt onderzoek gedaan naar dit effect in het tijdperk van beautyfilters. Zou dezelfde persoon als intelligenter worden beschouwd na toevoeging van een filter? Zou dit effect mannen en vrouwen op dezelfde manier beïnvloeden? En hoe zit het met jongere versus oudere mensen?”
Punt mooier
Dat besloot Gulati te onderzoeken en de resultaten liegen er niet om. “Mensen werden significant als aantrekkelijker beoordeeld na gebruik van filters. De gemiddelde toename in aantrekkelijkheid was 1 punt op de 7-puntsschaal die werd gebruikt voor de beoordelingen. Het is ook opmerkelijk dat meer dan 96 procent van de afbeeldingen als aantrekkelijker werd beoordeeld na het toepassen van de filters, en niemand werd minder aantrekkelijk gevonden. De deelnemers wisten niet dat op sommige afbeeldingen filters waren toegepast en zagen nooit dezelfde persoon in beide condities”, legt hij uit over zijn werkwijze.
Ook werden mensen inderdaad als intelligenter en betrouwbaarder gezien door de filters. “In tegenstelling tot aantrekkelijkheid werd echter niet iedereen als intelligenter of betrouwbaarder beoordeeld, maar er was nog steeds een statistisch significante toename in de hele steekproef van ons onderzoek.”
Stereotypen
Er werd uiteraard ook gekeken naar het verschil tussen mannen en vrouwen, en daar was iets interessants mee aan de hand. “Afbeeldingen van vrouwen kregen hogere aantrekkelijkheidsscores dan die van mannen, zowel voor als na gebruik van de filters. Ze kregen ook hogere scores op betrouwbaarheid, sociale vaardigheid en geluk, wat in lijn ligt met het halo-effect. Vrouwen kregen echter wel lagere intelligentiescores dan mannen”, legt de onderzoeker uit. “Dat is verrassend. Het wijst erop dat een genderstereotype de overhand kreeg boven het halo-effect. Bovendien werd na gebruik van filters de kloof in intelligentiescores tussen mannen en vrouwen groter.” Dat vindt de onderzoeker zorgwekkend, omdat filters dus niet alleen bestaande genderstereotypen bevestigen, maar ook versterken. “Het is ook belangrijk om op te merken dat schoonheidsfilters voornamelijk door vrouwen worden gebruikt, wat deze bevinding nog zorgwekkender maakt.”
De impact van de filters was overigens niet voor iedereen even groot. Mensen van middelbare leeftijd en vrouwen hadden er meer profijt van als het gaat om aantrekkelijkheid, terwijl mannen meer voordeel hadden op het gebied van intelligentie. “Verder ontdekten we dat schoonheid – en andere eigenschappen – niet voor iedereen hetzelfde zijn, vooral met betrekking tot geslacht: afbeeldingen van vrouwen en mannen werden verschillend beoordeeld, afhankelijk van of ze door mannen of vrouwen werden bekeken.”
Grenzen aan intelligentie
Maar filters maken je niet eindeloos mooier of intelligenter. “Bij bepaalde eigenschappen, vooral bij intelligentie, lijkt er een grens te zijn aan hoeveel intelligenter iemand kan worden waargenomen naarmate de aantrekkelijkheid toeneemt: een stijging van een 5 naar een 6 in aantrekkelijkheid leidde tot een kleinere toename in intelligentie dan een stijging van een 2 naar een 3. Dit gold niet voor andere eigenschappen, zoals sociaal gedrag. Daarvoor was er geen limiet”, aldus Gulati.
“Dit betekent dat de correlatie tussen aantrekkelijkheid en intelligentie zwakker is bij heel aantrekkelijke mensen. Aangezien filters de aantrekkelijkheid voor bijna iedereen vergroten, zouden ze dus potentieel kunnen worden gebruikt om de kracht van het halo-effect te verminderen”, klinkt het theoretisch. “We pleiten echter niet voor het gebruik van schoonheidsfilters als een instrument om dit effect te beperken, gezien de vele schadelijke gevolgen van het gebruik ervan, waaronder het versterken van genderstereotypen.”
Vrouw van middelbare leeftijd
Samenvattend komt Gulati dus tot een aantal interessante conclusies. Ten eerste: ja, een filtertje over je Instagram-foto maakt je aantrekkelijker, vooral als je een vrouw van middelbare leeftijd bent. Ze laten je dientengevolge ook intelligenter, betrouwbaarder, socialer en gelukkiger overkomen. De beautyfilters versterken echter wel genderstereotyperingen en laten je – als je heel aantrekkelijk bent – minder slim lijken vergeleken met anderen die dezelfde filters gebruiken. En opvallend: over het algemeen gaven mannen lagere cijfers voor aantrekkelijkheid dan vrouwen én ze werden meer beïnvloed door de filters.
Gulati was erg verrast door zijn bevindingen. “Hoewel we verwachtten dat filters de aantrekkelijkheid zouden vergroten (anders zouden ze geen beautyfilters worden genoemd), waren we verrast door hoe goed ze werkten bij alle leeftijden, geslachten en etniciteiten. Meer dan 96 procent van de afbeeldingen werd als aantrekkelijker beoordeeld na het gebruik van filters, en niemand werd als minder aantrekkelijk beschouwd.”
Zorgwekkend
Maar de resultaten zijn ook zorgwekkend. “Afbeeldingen van vrouwen kregen hogere aantrekkelijkheidsscores dan die van mannen, zowel voor als na het toepassen van de filters. Ze kregen echter lagere intelligentiescores dan mannen, en dat is opmerkelijk. Dit wijst erop dat een genderstereotype de overhand kreeg boven het halo-effect. Bovendien werd na gebruik van filters de kloof in intelligentiescores tussen mannen en vrouwen groter.” Al met al is de onderzoeker zeker geen voorstander van het gebruik van filters. Het maakt de verschillen tussen mannen en vrouwen groter én versterkt het halo-effect.
