Door intensief onderzoek gingen we tijdens de pandemie anders kijken naar de wijze waarop SARS-CoV-2 zich verspreidde. En nu lijken we datzelfde ook voor heel andere virussen te moeten doen.
Er zijn veel misstanden en twijfels geweest over de vraag of ziektes zich door de lucht kunnen verspreiden. De WHO heeft bijvoorbeeld pas sinds afgelopen mei erkend dat het coronavirus voornamelijk door de lucht wordt verspreid. Maar volgens onderzoekers in een nieuwe studie is het coronavirus lang niet het enige virus dat via de lucht op anderen kan worden overgedragen. En dus moeten we de transmissiewijze van vele andere virussen volgens hen herzien.
Overdracht
Tot voor kort werd aangenomen dat de meeste respiratoire ziekteverwekkers zich verspreiden via grote druppels die uitgeademd worden door een besmettelijk hoestend of niezend persoon, of door het aanraken van besmette oppervlakken. Hier zijn dan ook veel maatregelen om bijvoorbeeld het coronavirus in te dammen op gestoeld. Maar een groeiend aantal studies heeft ondertussen aangetoond dat veel respiratoire ziekteverwekkers – waaronder SARS-CoV-2 – zich kunnen verspreiden via piepkleine, met virus beladen aerosolen, die veel langer in de lucht blijven zweven.
Binnenshuis
In een nieuwe studie namen de onderzoekers de transmissieroute van het coronavirus wederom onder de loep. En ook zij komen tot één en dezelfde conclusie: het coronavirus verspreidt zich met name door de lucht; niet via oppervlaktecontact of via grote druppels. De kleine druppeltjes kunnen zich met name binnenshuis ophopen en zonder een goede ventilatie urenlang blijven hangen. Op die manier wordt de gedeelde lucht door iedereen die zich in dezelfde kamer bevindt, ingeademd. “Deze overdracht door inademing van met virus beladen aerosolen is lang onderbelicht geweest,” zegt onderzoeker Chia Wang. “Het is tijd om de conventionele paradigma’s te herzien door voorzorgsmaatregelen te nemen. Op die manier kunnen we onszelf beschermen tegen deze transmissieroute.”
Deeltjes
Eerder werd gedacht dat relatief grote en zware druppeltjes die vrijkomen wanneer iemand ademt, praat, zingt, schreeuwt hoest of niest, snel op de grond vallen en dus maar voor korte tijd in de lucht blijven hangen. Nu weten we dat dat de kleinste aerosolen die vrijkomen kleiner kunnen zijn dan vijf micrometer. Deze kunnen langer in de lucht blijven hangen, grotere afstanden afleggen en dieper in de luchtwegen binnendringen. “Bovendien hebben studies aangetoond dat er meer virussen zitten in aerosolen die kleiner zijn dan vijf micrometer,” onderstreept onderzoeker Josué Sznitman. En dus kun je niet alleen op korte afstand van een geïnfecteerd persoon besmet worden, maar ook over langere afstanden.
Het betekent dat we door de huidige pandemie heel anders zijn gaan kijken naar de wijze waarop het coronavirus zich verspreidde. En dat betekent dat we datzelfde ook maar beter voor heel andere virussen moeten gaan doen. Wetenschappers bepleiten namelijk dat het coronavirus echt niet het enige virus is dat zich via de lucht verspreidt. Het is bijvoorbeeld bekend dat verschillende respiratoire ziekteverwekkers zich verspreiden via aerosolen die lang op luchtstromen meeliften en veel grotere afstanden kunnen overbruggen. Volgens de onderzoekers gaat het dus niet alleen om het huidige rondwarende coronavirus, maar ook om het MERS-virus, de mazelen en rhinovirussen die verkoudheid veroorzaken. Deze kunnen zich allemaal verspreiden via aerosolen die zich in de binnenlucht ophopen en blijven zweven. En op die manier kan iemand die ze nietsvermoedend inademt, worden geïnfecteerd.
Ventilatie
Wetenschappers stellen nu dat besmetting via de lucht waarschijnlijk een veel belangrijkere manier en zelfs een dominante transmissieroute is voor de meeste luchtwegaandoeningen. Het betekent dat dus veel meer respiratoire ziekteverwekkers zich op deze manier verspreiden dan eerder werd gedacht. En dus moet er wat aan gebeuren, zo bepleit het onderzoeksteam. Door te zorgen voor voldoende ventilatiesnelheden, filtratie en het vermijden van recirculatie, kan de overdracht van infectieuze, met virus beladen aerosolen via de lucht volgens hen drastisch worden verminderd. “Je kunt bijvoorbeeld de CO2 met behulp van draagbare meters monitoren om zo te controleren of de ventilatie voldoende is,” oppert onderzoeker Jose-Luis Jimenez. Deze meters geven aan hoeveel uitgeademde lucht zich in de ruimte ophoopt waardoor we de overdrachtssnelheid van ziektes rigoureus kunnen verlagen.
Plexiglas
De inzet van plexiglas dat nu vaak bij kassa’s of toonbanken wordt gebruikt, raden de onderzoekers af. “Deze belemmeren een goed ventilatiesysteem en kan juist een hogere blootstelling veroorzaken,” betoogt onderzoeker Linsey Marr. “Ze worden niet aanbevolen, behalve voor korte, persoonlijke interacties. Maar zelfs dan is het beter om mondkapjes te dragen omdat ze helpen bij het tegenhouden van aerosolen, terwijl plexiglas deze gewoon omleiden.”
Drievoudige strategie
Volgens de onderzoekers is een drievoudige strategie noodzakelijk: vaccinatie, mondkapjes en ventilatie. “Het is onwaarschijnlijk dat één enkele strategie sterk genoeg is om de overdracht van opkomende coronavarianten te elimineren,” concludeert Seema Lakdawala. De onderzoekers pleiten dan ook voor betere voorzorgsmaatregelen om de strijd aan te gaan met besmette aerosolen. Dit kan bijvoorbeeld door mondkapjes met een betere pasvorm te dragen, verbetering van de ventilatiesystemen binnenhuis en het vermijden van recirculatie van verontreinigde binnenlucht door bijvoorbeeld de installatie van luchtfilters die deeltjes effectief uit de lucht kunnen verwijderen.
Verder adviseren de wetenschappers om ook de transmissieroute van andere virussen beter in kaart te brengen. Want als er iets is dat we van de huidige pandemie hebben geleerd, dan is het wel dat we de transmissieroute via de lucht aanzienlijk hebben onderschat. Volgens de onderzoekers is het echt noodzaak om mensen te voorzien van schone lucht, vrij van ziekteverwekkers. “De pandemie heeft manieren belicht om de juiste veranderingen door te voeren om veilig het post-epidemische tijdperk in te gaan,” stelt Wang. “De voorzorgsmaatregelen met betrekking tot aerosolen zullen niet alleen de overdracht van respiratoire infecties via de lucht helpen verminderen, maar zullen ook de luchtkwaliteit binnenshuis verbeteren. Uiteindelijk zal het resulteren in gezondheidsvoordelen die veel verder gaan dan de COVID-19-pandemie.”
