Het aantal bliksemflitsen is in de afgelopen veertig jaar zelfs verdubbeld.
We weten dat de klimaatcrisis meer extreme weersomstandigheden tot gevolg heeft, zoals het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) al meerdere malen heeft opgemerkt. Denk aan hevige stormen of langdurige hittegolven. Maar hoe beïnvloedt de opwarming van de aarde kleinschalige en meer lokale weersverschijnselen, zoals onweer?
Alpen
Gisteren ging het er in Nederland even hard aan toe. Ons landje werd geteisterd door hevige onweersbuien. Dat gebeurt overigens in de Alpen wel vaker, zo bewijzen onderzoekers. In een nieuwe studie hebben ze bestudeert hoe vaak het in de Alpen tussen 1980 en 2019 heeft geonweerd. En daaruit blijkt dat het tegenwoordig veel vaker in de Alpen bliksemt dan vroeger. Het aantal bliksemflitsen op grote hoogte is in de afgelopen veertig jaar zelfs verdubbeld.
Onweer
Het betekent dat er in de afgelopen decennia wel degelijk wat is veranderd. “Het onweerseizoen is in de hooggelegen gebieden van de oostelijke Alpen veel heviger en begint een maand eerder,” vertelt onderzoeker Thorsten Simon. “Overdag is de piek tot vijftig procent sterker. Daarnaast bliksemt het meer in de middag en avond.” Soortgelijke omstandigheden – zij het iets zwakker – zagen de onderzoekers langs de zuidelijke en noordelijke randen van de Alpen. “Alleen de vlakke gebieden rond de Alpen vertonen geen duidelijke veranderingen,” aldus Simon.
Studie
Voor de studie, waarvan de bevindingen in het vakblad Climate Dynamics zijn gepubliceerd, hebben de onderzoekers verschillende datasets doorgespit die informatie bevatten over de bliksemactiviteit van het afgelopen decennium. “Daarnaast hebben we ook analyses van atmosferische omstandigheden per uur over de afgelopen vier decennia bestudeerd,” legt Simon uit. Met behulp van meteorologische gegevens en machine learning konden ze vervolgens in kaart brengen hoe vaak het tussen 2010 en 2019 heeft gebliksemd. “Daarnaast konden we met behulp van deze methode ook achterhalen hoe vaak het verder in het verleden, toen er nog geen bliksemmetingen werden gedaan, onweerde,” stelt Simon.
Klimaatverandering
Het weer in de bergen kan erg verraderlijk zijn. Vanwege de hoge ligging komt het geregeld voor dat er in bergachtige gebieden onweer ontstaat. Maar nu tonen de bevindingen onomstotelijk aan dat het aantal onweersbuien – en dus bliksem – in de afgelopen decennia ook nog eens fors is toegenomen. “Het feit dat deze trend zo duidelijk in overeenstemming is met wereldwijde veranderingen in het klimaatsysteem, verraste ons,” merkt Simon op. Het onderzoeksteam wijst klimaatverandering als schuldige aan. “Uit onze analyses blijkt dat stijgende temperaturen als gevolg van klimaatverandering ervoor zorgen dat het tegenwoordig vaker onweert en bliksemt,” concludeert Simon.
Hoewel bliksem prachtig en indrukwekkend kan zijn, is het ook belangrijk om te onthouden dat deze onstuimige weersverschijnselen een groot gevaar vormen en elk jaar zelfs vele levens eisen. In een extreem geval doodde één enkele bliksemschicht zelfs 21 mensen die in een hut in Zimbabwe bij elkaar waren gekropen om te schuilen. In de Egyptische stad Derenkah kwamen zelfs 469 mensen om het leven toen bliksem in een reeks olietanks insloeg, waardoor brandende olie de stad overspoelde. Hoewel de kans dat je door bliksem wordt geraakt vrij klein is, moet dit niet worden onderschat. In Zuid-Afrika worden er bijvoorbeeld jaarlijks meer dan 250 mensen gedood door bliksem. Wereldwijd wordt een blikseminslag elk jaar zo’n 24.000 mensen fataal.
Met de studie hebben de onderzoekers een belangrijke bijdrage geleverd aan een beter begrip van het verband tussen weer, klimaat en bliksem. En dat is heel belangrijk, zo betoogt Simon. “Dit stelt ons in staat om betere preventieve maatregelen te bedenken om mens en milieu te beschermen tegen de schade die bliksem kan veroorzaken,” besluit hij.
