Een enorme vuurzee strekt zich uit over het grootste regenwoud op aarde. En dat heeft consequenties voor de hele wereld.
In grote delen van het Amazoneregenwoud in Brazilië woedt op dit moment een flinke brand. Het vuur slaat snel om zich heen en verwoest daarbij kostbaar leefgebied. De rook van de branden is nu ook zichtbaar vanuit de ruimte (zie de afbeelding van NASA hieronder). Alleen al dit jaar heeft Brazilië te maken gekregen met 72.000 branden; bijna 85 procent meer dan vorig jaar. Ongeveer de helft hiervan was in het Braziliaanse Amazonegebied. Deze branden zijn niet alleen desastreus voor alle inwoners van het regenwoud, maar hebben ook behoorlijk wat consequenties voor de rest van ons.
Reden voor natuurbranden
In het Amazonegebied zijn branden – voor het grootste gedeelte van het jaar – vrij zeldzaam. Dat komt omdat het regenwoud heel nat is en daarom niet zo snel vlam kan vatten. Bovendien kan een brandje om diezelfde reden ook niet zo snel om zich heen slaan. In de maanden juli en augustus, tijdens het droge seizoen, neemt de kans wat meer toe. Droogte en hogere temperaturen kunnen natuurbranden dus aanwakkeren. Maar dat is niet de enige reden. Veel mensen gebruiken vuur om hun landbouwgrond en weiden te onderhouden, of om land voor andere doeleinden vrij te maken. Het aantal branden piekt meestal in de maand september en stopt vervolgens in november.
Ontbossing
Wat de situatie dit jaar zo anders maakt, is dat de aantallen bosbranden veel hoger liggen dan eerdere jaren. “De bosbranden in Brazilië zijn verwoestend, maar niet geheel verwonderlijk,” zegt vice-president van het WWF Kerry Cesareo. “Extreem droge omstandigheden en voortdurende ontbossing hebben dit jaar geleid tot een toename van branden: een stijging van 84 procent in vergelijking met wat we in dezelfde periode in 2018 zagen. Deze branden vernietigen ecosystemen, verdringen de wilde dieren en brengen het levensonderhoud van miljoenen mensen in gevaar.” De regio’s in de Amazone waar op dit moment de branden woeden, kunnen direct worden gekoppeld aan de plaatsen waar de meeste ontbossing plaatsvindt. Het in brand steken van het bos is namelijk een veelgebruikte methode voor ontbossing.
CO2
Wetenschappers maken zich grote zorgen over de vuurzee die het uitgestrekte gebied op dit moment in lichterlaaie zet. Dat komt omdat er bij de branden behoorlijk wat CO2 vrijkomt. In plaats van dat het gebied dus CO2 uit de atmosfeer onttrekt, draagt het op dit moment juist bij aan de opwarming van de aarde. De branden kunnen daarom een aanzienlijke invloed hebben op klimaatverandering. “Niet alleen komen er door de branden grote hoeveelheden CO2 in de atmosfeer terecht, het tast ook het vermogen van het regenwoud aan om CO2 weer om te zetten in zuurstof,” legt CO2-expert Jun Huang uit. “Hierdoor neemt de opwarming van de aarde verder toe. Hoe verder de brand vordert, hoe meer CO2 er vrijkomt. Dit is gevaarlijk voor de gezondheid van mensen, dieren en planten. CO2 is namelijk zwaarder dan lucht, waardoor het zich ophoopt op grondniveau. Hierdoor vermindert het de aanwezigheid van zuurstof die wij nodig hebben om te ademen.” De onderzoeker pleit dan ook voor actie. “Als we niets doen zullen we op een gegeven moment een omslagpunt bereiken,” zegt hij. “Onze emissies zullen de planeet zo ver hebben opgewarmd dat branden uit de hand lopen en er geen bossen meer zijn die CO2 opnemen.”
Bolsonaro
Veel mensen wijzen de huidige president van Brazilië, Jair Bolsonaro, aan als schuldige voor de toename van de natuurbranden. “In eerdere decennia werd er elk jaar een gebied ter grootte van België in het Amazoneregenwoud vernietigd,” zegt directeur van het Centre for Tropical Environmental and Sustainability Sciences William Laurance. “Dit daalde in 2006, maar keert nu rigoureus terug. De meesten schrijven dit toe aan de recente verkiezing van president Jair Bolsonaro, die verklaarde een ‘oorlog tegen het milieu’ te zijn begonnen.” Nadat Brazilië eerder maatregelen trof om de ontbossing tegen te gaan, laten recente cijfers van het Braziliaanse instituut voor ruimteonderzoek zien dat in het Braziliaanse regenwoud momenteel in versneld tempo bomen worden omgehakt. Bolsonaro erkent de landrechten van de talloze inheemse volkeren in Brazilië niet en lijkt bedrijven die zich delen van het regenwoud toe-eigenen omwille van bijvoorbeeld mijn- en landbouw geen strobreed in de weg te willen leggen.
De tragische situatie die zich op dit moment in het Amazonewoud afspeelt heeft een grote impact op de inheemse gemeenschappen die voor hun levensonderhoud op het regenwoud steunen. Maar die impact gaat veel verder. Zo stikken Braziliaanse steden in de rook en beïnvloedt de ontbossing de regenval in heel Zuid-Amerika. Bovendien verliest de planeet een belangrijke koolstofput en zorgen de branden er rechtstreeks voor dat er meer CO2 in de atmosfeer terechtkomt. “Het behoud van de Amazone en andere soortgelijke gebieden is essentieel voor het behoud van onze planeet,” concludeert Cesareo. “Het betekent dat we beschermingsmaatregelen moeten opstellen die een einde maken aan ontbossing en klimaatverandering.”
