Het aantal zandstormen neemt toe. Dat kost miljarden, maar een 3000 jaar oude techniek biedt de oplossing

Door klimaatverandering neemt het aantal zandstormen toe. Dat kost niet alleen miljarden door de schade die ontstaat aan de landbouw, het is ook slecht voor mens en natuur. Gelukkig is er een 3000 jaar oude methode, die kan helpen.

Naar schatting kosten zand- en stofstormen het Midden-Oosten en Noord-Afrika zo’n 13 miljard dollar per jaar. Wetenschappers hebben nu hypermoderne kunstmatige intelligentie gecombineerd met een drieduizend jaar oude methode om een manier te vinden om de schade te beperken.

Langs de Eufraat en de Tigris
Zand- en stofstormen veroorzaken schade aan gewassen en zijn slecht voor de gezondheid van mens en dier. Ook raakt infrastructuur beschadigd en moeten scholen en bedrijven soms wekenlang sluiten. Er zijn natuurlijke oorzaken voor deze stormen, maar de mens heeft zelf de afgelopen decennia ook bijgedragen aan het probleem.

Het meeste stof daalt neer in Irak tussen de rivieren Tigris en Eufraat en langs de Syrisch-Iraakse grens. Daarom richt onderzoeker Hossein Hashemi van de Zweedse Lund University zich vooral op dit gebied, inclusief delen van Turkije en Iran. Zand- en stofstormen worden voornamelijk veroorzaakt door woestijnen en droog land. In de hete zomermaanden brengt de sterke noordoostenwind grote hoeveelheden stofdeeltjes mee naar de regio. En het ergste: deze stormen komen steeds vaker voor, duren langer en verspreiden zich over een groter gebied. Klimaatverandering is vermoedelijk een oorzaak, maar ook akkerland dat niet meer wordt gebruikt, slecht watermanagement, migratie naar stedelijke gebieden en de ontvolking door oorlog.

De oorlog
“Er stroomt minder water naar de meren en moerassen in het Midden-Oosten door dammen die stroomopwaarts zijn gebouwd, maar ook door klimaatverandering. Met hulp van AI en satellietdata kunnen we nu de gebieden definiëren die mogelijk nieuwe bronnen van stof worden”, legt Hossein Hashemi uit. Het hele gebied is nu in kaart gebracht. Vooral bijzonder is dat goed te zien is hoe de stofbronnen na verloop van tijd veranderen. “De volgende stap is dat we deze stofbronnen relateren aan sociaalpolitieke veranderingen. We kijken naar de relatie tussen wijzigingen in landgebruik en oorlog in de regio, vooral in Irak. Hoe heeft de oorlog het landgebruik beïnvloed en hebben deze veranderingen geleid tot een transformatie van het land in een stofbron”, vraagt Hashemi zich af.

Zijn onderzoeksteam heeft nu onder meer aangetoond dat de meren in het gebied zijn geslonken door slecht watermanagement en lange droge periodes, waardoor het potentiële stofbronnen zijn geworden. Nu willen de onderzoekers meer in detail gaan kijken naar landgebruik in de laatste twintig jaar en de effecten van de oorlog.

Qanats
Aangezien meer grond in zand veranderde en watertekorten toenamen, zagen veel dorpsbewoners in Irak zich gedwongen om naar de steden te verhuizen. De druk op het land en de mensen kan echter nog meer onrust veroorzaken in het toch al conflictueuze gebied.

Om daar wat aan te doen hebben de onderzoekers gekeken naar mogelijke oplossingen. Ze hebben enerzijds AI losgelaten op verschillende watermanagementscenario’s om te zien wat de situatie kan verbeteren. Anderzijds blijkt een 3000 jaar oud systeem van zogenoemde qanats goed van pas te komen. Een qanat is een traditioneel systeem om water op te vangen en te vervoeren. Het bestaat uit een ondergronds netwerk van kanalen dat de zwaartekracht gebruikt om grondwater naar de oppervlakte te brengen. Deze netwerken kunnen vele kilometers groot zijn. Bovengronds wordt het water via open kanalen verspreid naar akkerland of gebruikt als drinkwater.

Drooggevallen meren
“Natuurlijke oplossingen kunnen de beschikbaarheid van water verbeteren. Door bijvoorbeeld de qanats kunnen meren en moerassen beter gevuld blijven. Studies hebben aangetoond dat drooggevallen meren een primaire bron zijn van opkomende stofstormen in het Midden-Oosten”, aldus Hossein Hashemi.

De komst van moderne watervoorzieningen en het vertrek van de lokale bevolking heeft ertoe geleid dat veel qanats opgedroogd zijn of slecht onderhouden. Maar in sommige regio’s zijn de qanats nog steeds de belangrijkste waterbron.

Grondwater op peil
En dat werkt geweldig. De waterstroom van de qanat wordt bepaald door de grondwaterspiegel. Als het grondwaterpeil daalt, neemt ook de watertoevoer via de qanats af. Dat maakt het een hele duurzame manier om water te winnen. Aangezien de qanats onder de grond liggen, gaat er ook weinig water verloren door verdamping. Tenslotte is het systeem ook nog eens niet zo gevoelig voor verschillen in neerslag.

“Het verlies van water betekent een verlies van biodiversiteit en een afname van de voedselzekerheid. Het meer Urmia, niet ver van het Tigris en Eufraat-bassin is nu een stofbron geworden. De uitputting van deze natuurlijke hulpbron is een risico voor de samenleving. Oplossingen zijn dus nodig voor het welzijn van mens en natuur”, besluit Hossein Hashemi.

Bronmateriaal

"Sand and dust storm research find answers with AI and ancient knowledge" - Lund University
Afbeelding bovenaan dit artikel: Wiki Images / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd