Dat het koppen van een voetbal niet heel prettig is voor de grijze (en witte) massa onder de schedelpan, dat wisten we al. Bij jeugdtrainingen wordt er al weinig meer op geoefend. Maar uit nieuw Amerikaans onderzoek blijkt dat koppen nog veel schadelijker is voor het brein dan gedacht.
Koppen is zoals de meesten wel weten een veelgebruikte techniek in het voetbal waarmee spelers de bal van richting (en snelheid) veranderen door hem met hun hoofd te raken. Zeker een verre voorzet of uittrap van de keeper kan hard doordreunen in de hersenen. De laatste jaren tonen onderzoekers steeds vaker een verband aan tussen herhaaldelijk traumatisch hersenletsel bij het sporten en neurodegeneratieve aandoeningen zoals chronische traumatische encefalopathie (CTE). Het gaat hier onder andere om boksen, American Football, ijshockey en voetbal.
Herhaalde klappen
“De mogelijke effecten van herhaalde klappen op het hoofd bij bepaalde sporten zijn veel heftiger dan we tot nu toe dachten, en treden op in hersengebieden waar we ook CTE-ziektebeelden aantreffen”, zegt hoofdonderzoeker Michael Lipton, professor radiologie aan Columbia University. “Dit is zeer zorgelijk en roept vragen op over de vertraagde negatieve gevolgen van deze impacts.”
Eerdere studies toonden schade aan in de witte stof van de hersenen bij voetballers. Dr. Lipton en zijn team gingen een stap verder door een geavanceerde beeldvormingstechniek genaamd diffusie-MRI te gebruiken. Hiermee analyseerden ze microstructuren dicht bij het hersenoppervlak. De wetenschappers vergeleken de hersenscans van 352 mannelijke en vrouwelijke amateurvoetballers in de leeftijd van 18 tot 53 jaar met scans van 77 sporters die tijdens het sporten géén klappen tegen hun hoofd aan krijgen, zoals hardlopers.
Opvallende afwijkingen in witte stof
Het oppervlak van de hersenschors is veel groter dan het lijkt. Dat komt omdat het bestaat uit allerlei kronkels en groeven, een beetje zoals een opgefrommelde handdoek. De kronkels die omhoog gaan heten gyri, de groeven die omlaag gaan noemen we sulci. Voetballers die vaak koppen, vertoonden afwijkingen in de witte stof vlakbij de sulci. Dit soort afwijkingen zijn bij ernstige traumatische hersenletsels ook te zien op scans. De abnormale anatomie was het duidelijkst te zien in de frontale kwab, een hersengebied dat vaak beschadigd raakt bij koppen en gevoelig is voor trauma.
Cognitieve prestaties verslechteren
Daarnaast bleek dat hoe vaker spelers kopten, hoe slechter hun prestaties waren bij verbale testen. “Onze analyse toont een duidelijk verband aan tussen koppen en afwijkingen in de witte stof. De herhaalde impact op het hoofd tijdens het sporten leidt uiteindelijk tot slechtere cognitieve prestaties”, concludeert Lipton.
Bij de meeste deelnemers aan de studie, die deze week wordt gepresenteerd tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de Radiological Society of North America (RSNA), was nooit een hersenschudding of ernstig hersenletsel vastgesteld. Dit maakt duidelijk dat herhaalde klappen op het hoofd, zelfs zonder ernstige blessure, flinke schade kunnen toebrengen aan de hersenen. “De studie laat structurele hersenafwijkingen zien bij gezonde atleten die regelmatig klappen op het hoofd krijgen tijdens het sporten”, zegt Lipton. “Deze afwijkingen komen voor in hersengebieden die kenmerkend zijn voor CTE. Ze zijn gelinkt aan een slechter leervermogen en er is een gerede kans dat de hersenfunctie van deze sporters in de toekomst hierdoor negatief wordt beïnvloed.”
Andere contactsporten
De resultaten zijn niet alleen belangrijk voor voetbal, maar ook voor andere contactsporten waarbij herhaalde klappen op het hoofd voorkomen. Het onderzoek benadrukt de noodzaak om de risico’s hiervan beter te begrijpen en het bewustzijn te vergroten over de mogelijke gevolgen voor de hersengezondheid op de lange termijn. “Door de risico’s van herhaalde hoofdimpacten in kaart te brengen, kunnen we het sporten veiliger maken”, aldus Lipton. “De volgende fase van het onderzoek richt zich op de mechanismen achter de MRI-resultaten en mogelijke manieren om de sporters te beschermen. We gaan kijken naar verschillende aanpassingen in training en spelregels, zodat spelers in de toekomst veilig van hun sport kunnen genieten.”
