Je hersenen lijken naarmate je ouder wordt steeds meer op een huis met een verstopt afvoersysteem. Amerikaanse onderzoekers hebben een manier gevonden om de ‘hersenafvoer’ bij muizen weer vrij te maken, met positieve gevolgen voor het geheugen.
Het klinkt misschien gek, maar onze hersenen hebben inderdaad een soort rioleringssysteem. Dit netwerk van minuscule buisjes (eigenlijk lymfevaten die pas in 2017 voor het eerst werden ontdekt), ligt als een fijn web rond de hersenen en zorgt ervoor dat schadelijke stoffen worden afgevoerd. Net zoals het riool onder onze straten het vuile water wegpompt, zo houden deze vaatjes onze hersenen schoon.
Maar er is een probleem: vanaf ongeveer ons vijftigste levensjaar begint dit afvoersysteem steeds minder goed te werken. Wetenschappers van de Washington University School of Medicine, die het hierboven genoemde web ontdekten, vermoeden dat dit wel eens zou kunnen bijdragen aan het ontstaan van hersenziekten zoals de ziektes van Alzheimer en Parkinson.
Bij muizen weer ‘ontstopt’
In hun nieuwe onderzoek, dat deze week verscheen in het vakblad Cell, hebben de onderzoekers bij oude muizen dit afvoersysteem weer op gang gebracht. Ze gebruikten hiervoor een speciale behandeling die de vaatjes stimuleert om te groeien en beter te functioneren. Het resultaat? De geheugentest van de muizen verbeterde aanzienlijk.
Die test was trouwens best vindingrijk: de onderzoekers zetten twee identieke zwarte staafjes in het hok van de muizen. Een dag later vervingen ze één staafje door een zilveren prisma. Muizen met een goed geheugen zijn nieuwsgierig en besteden meer tijd aan het nieuwe voorwerp. En wat bleek? De behandelde oude muizen gedroegen zich veel meer zoals jonge, nieuwsgierige muizen.
Zelfreinigend brein
Maar er gebeurde nog iets interessants. In de hersenen zitten speciale schoonmaakcellen (microglia) die normaal gesproken helpen bij het opruimen van afval. Als het afvoersysteem niet goed werkt, raken deze cellen overbelast. Ze beginnen dan een stresssignaal uit te zenden in de vorm van een stofje met de naam IL-6. Dit zorgt ervoor dat de hersencellen niet meer goed met elkaar kunnen communiceren.
Het goede nieuws is dat de behandeling die het afvoersysteem verbeterde, ook de hoeveelheid IL-6 verminderde. Hierdoor keerden de zelfreinigende eigenschappen van de hersenen terug en werkten ze weer beter.
Toegankelijk voor behandeling
Tot nu toe was het lastig om medicijnen in de hersenen te krijgen vanwege de bloed-hersenbarrière, een soort beveiligingsmuur die de hersenen beschermt. Maar omdat deze lymfevaten zich aan de buitenkant van de hersenen bevinden, zijn ze veel makkelijker te bereiken voor behandeling.
De onderzoekers laten weten dat ze weliswaar geen afgestorven hersencellen tot leven kunnen wekken, maar dat ze wel kunnen zorgen dat de nog levende cellen optimaal functioneren door het afvoersysteem te verbeteren. En dat is al een hele vooruitgang in de strijd tegen vergeetachtigheid en hersenziekten bij ouderen.
