Help, de zon wordt wakker!

Na tien jaar in een soort van winterslaap verkeerd te hebben, lijkt de zon langzaamaan te ontwaken. Een goede reden voor astronomen om op het puntje van hun stoel te gaan zitten. Want dit kan een zeer interessante zonnestorm worden. Dergelijke stormen zorgden in 1859 en 1921 voor wereldwijde chaos. Wat staat ons nu te wachten?

NASA waarschuwde eerder dit jaar al dat het in 2012 of 2013 kan gaan spoken in de ruimte. Elke elf jaar draait het magnetisch veld op de zon zich om. Voor een kort moment ontstaat daardoor een zwakker magnetisch veld en dat heeft grote invloed op de omgeving van de zon en dus ook op de aarde. En over twee of drie jaar is het zover.

Geen reden tot zorg?
Na die verklaring van NASA ontstond er wereldwijd tumult en nuanceerde NASA haar uitspraken enigszins door te stellen dat zo’n zonnestorm binnen honderd dagen, maar ook pas over honderd jaar kan volgen. Kortom: astronomen wisten niet wanneer en wat er precies gebeuren zou, dus moesten we ons maar niet al teveel zorgen maken.

Betutteling?
Maar is dat terecht of worden we betutteld? Vaststaat dat een zonnestorm tot veel in staat is. Er is nogal wat energie met gemoeid: zo’n 6 x 10^25 joules. Dat is een biljoen keer sterker dan de nucleaire bom die op Hiroshima werd gegooid. Het grootste gevaar wordt echter gevormd door straling en geladen deeltjes.

1859
Het zijn allemaal scenario’s, maar of ze ook uit zullen komen, is onduidelijk. We weten alleen wat er in het verleden gebeurd is en verder is het koffiedik kijken. Zo weten we dat de situatie in 1859 flink uit de hand liep. Maar dat was ook een exceptioneel sterke storm, waarbij meerdere versterkende factoren samenvielen, zo legt onderzoeker Bruce Tsurutani uit. “De plasma-bel die door de zon werd uitgestoten, raakte de aarde,” vertelt hij. Nu is dat niet zo heel bijzonder, maar de snelheid waarmee de bel toesloeg, wel. “Het kostte de bel slechts zeventien uur en veertig minuten om van de zon naar de aarde te gaan.” En dat terwijl zo’n bel er normaal twee tot vier dagen over doet om de 150 miljoen kilometer af te leggen. “De magnetische velden in de bel – coronale massa-ejectie genoemd – waren heel intens. En het vierde en meest belangrijke kenmerk was dat de magnetische velden van de bel het tegenovergestelde van de velden op aarde waren.” Normaal beschermt het magnetisch veld van de aarde ons tegen de stroom geladen deeltjes, maar in 1859 werd de natuurlijke defensie overweldigd. Telegraafdraden knapten waardoor branden ontstonden en de chaos compleet was.

Nu
Uiteindelijk zal de geschiedenis zich herhalen. Maar of dat in 2012 of 2013 is? Astronomen weten het niet. Vaststaat dat de schade in niets te vergelijken zal zijn met die van 1859. Onze communicatiesystemen zijn veel geraffineerder en omvangrijker, maar ook kwetsbaarder. En het is mogelijk dat de stroom uitvalt waardoor het hele leven (voor lange tijd) stil komt te liggen. Wetenschappers voorspellen dat een zonnestorm zoals in 1859 voorkwam nu enkele triljoenen aan schade zou veroorzaken. Maar het kan ook meevallen. Of tegenvallen. “We weten dat het komt, maar we weten niet hoe erg het zal zijn,” concludeert NASA-onderzoeker Richard Fisher.

Inactief
Alles wijst erop dat de komende zonnecyclus de minst actieve in tachtig jaar is. Dat beschermt ons echter niet tegen de zonnevlammen en deeltjes. In 1859 was de zon ook relatief inactief. Volgens Mike Hapgood is het een kwestie van afwachten. Toch wil dat niet zeggen dat we helemaal niks kunnen doen. Wanneer wetenschappers een zonnestorm zien aankomen, kan er actie worden ondernomen om onze apparatuur te redden. “De enige echte bescherming is om alles uit te zetten,” vertelt Hapgood. “Maar als je dat doet dan sterven mensen. Er zullen ongelukken gebeuren omdat de stroom wegvalt en wat als de generatoren ook niet werken?”

Wetenschappers en overheden buigen zich op dit moment over het probleem. Een probleem waarvan ze niet weten wanneer het komt en hoe heftig het is. “De uitdaging is om geen paniek te zaaien en het niet te overdrijven,” merkt Hapgood op. “Maar we moeten het ook niet onderschatten.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd