De mens heeft nu zelfs in de diepere en afgelegen delen van de oceanen haar sporen nagelaten.
“We wisten dat wereldwijde oceanen beïnvloed worden door klimaatverandering, maar we wisten nog niet precies in welke mate.” Aan het woord is Eric Guilyardi. In een nieuw onderzoek heeft hij samen met een team bestudeerd in hoeverre zeeën al aangetast zijn door de opwarming van het klimaat. En daaruit blijkt dat de gevolgen, zelfs ver onder het wateroppervlak, te merken zijn.
Temperatuur en zoutgehalte
In de studie richtten de onderzoekers zich op de temperatuur van de oceanen en het zoutgehalte. Dit zijn namelijk goede indicatoren voor klimaatverandering. “Dat komt omdat de oceaan meer dan negentig procent van de overvloedige warmte op aarde die geassocieerd wordt met klimaatverandering absorbeert,” vertelt Guilyardi in een interview aan Scientias.nl. Bovendien veranderen zoutgehaltes: door de warmte verdampt meer water, waardoor de concentratie zout hoger wordt. Waar veel regen valt, gebeurt het tegenovergestelde: dat water wordt minder zout. En zo ontstaan er extremen. Sommige wateren worden heel erg zout, terwijl andere wateren veel frisser worden. “Het zoutgehalte is bovendien een goede marker van de huidige ijskap en smeltend zee-ijs in de poolgebieden,” zegt Guilyardi. “Doordat er meer zoet water in de oceaan stoomt, neemt het zoutgehalte af.”
Aangetast
De resultaten zijn redelijk verontrustend. Want de onderzoekers stellen dat tussen de 20 en 55 procent van de Atlantische, Stille en Indische Oceaan afwijkende temperaturen en zoutgehaltes heeft. Dit zal de komende decennia verder oplopen. Tegen het midden van de eeuw zullen deze percentages gestegen zijn naar 40-60 procent en tegen 2080 zelfs naar 55-80 procent. Het betekent dat op dit moment meer dan de helft van de oceanen al aangetast kan zijn door klimaatverandering. En naar verwachting zal dat tegen het einde van de eeuw gestegen kunnen zijn tot zo’n 80 procent.
Diepzee
De onderzoekers concentreerden zich in hun studie met name op de gevolgen van klimaatverandering in de diepzee. Want hoewel we eigenlijk nog steeds maar weinig over deze diepe delen weten, is bekend dat ze een belangrijk onderdeel zijn van het ecosysteem in de oceaan en impact hebben op het klimaat. “We hebben al decennia lang veranderingen in de oceaantemperatuur aan het oppervlak als gevolg van klimaatverandering waargenomen,” zegt Guilyardi. “Maar veranderingen in grote delen van de oceaan, met name de diepere delen, zijn veel uitdagender om aan het licht te brengen.” In deze diepere delen verspreiden warmte en zout zich veel langzamer als gevolg van zwakkere mengprocessen. De onderzoekers maakten gebruik van verschillende modellen om toch een zo helder mogelijk beeld te scheppen.
Gevoeligheid
De bevindingen suggereren dat ook deze diepere delen nu aangetast zijn. Het betekent dat handelingen van de mens dus zelfs tot diepere delen en de meest afgelegen plekken op aarde zijn doorgedrongen. “Dit onderstreept de hoge gevoeligheid van de oceaan voor menselijke invloeden, zelfs onder het oppervlak,” zegt onderzoeker Yona Silvy tegen Scientias.nl. “Het feit dat de mens zelfs zijn sporen nalaat in de diepzee is zorgelijk. Want zodra er iets verandert in de diepzee, zal dit consequenties hebben voor de komende decennia tot eeuwen.” Door de opwarming neemt bijvoorbeeld het zuurstofgehalte af. “De gebieden worden minder goed geventileerd door zuurstofrijk oppervlaktewater,” legt Silvy uit. “Een ander gevolg is dat warmere gebieden, waar leven zich minder makkelijk kan ontwikkelen, zich uitbreiden.” Toch is er over de diepzee nog weinig bekend. “We hebben momenteel eigenlijk nog te weinig kennis om de menselijke impact op het leven daar goed te kunnen inschatten,” aldus Silvy.
De onderzoekers ontdekten ook dat klimaatverandering een grotere weerslag heeft op de oceanen die zich op het zuidelijk halfrond bevinden, dan op het noordelijke halfrond. Zo zijn veranderingen op het zuidelijk halfrond al sinds de jaren tachtig waarneembaar. Dat komt omdat de zuidelijke oceanen een sleutelrol spelen in de wereldwijde oceaancirculatie en de regulering van ons klimaat. Veranderingen aan het oppervlak verspreiden zich daardoor sneller dan in menig ander gebied. Het is bijvoorbeeld aangetoond dat de zuidelijke oceanen de grootste koolstofput zijn voor antropogene warmte. Het betekent dat oppervlaktewater in dit gebied gemakkelijker een weg weet te vinden naar de diepere oceaan en zo dus ook impact heeft op de diepzee.
We kunnen dus verwachten dat de oceanen de komende eeuw behoorlijk aan verandering onderhevig zullen zijn. “De oceaan zal blijven opwarmen, mariene hittegolven zullen frequenter op het toneel verschijnen en het zoutgehalte zal verder toenemen in de subtropische gebieden en afnemen in de subpolaire gebieden,” somt Guilyardi op. “Bovendien zal de zeespiegel tegen het einde van de eeuw wereldwijd met zeker een meter gestegen zijn. Door emissies uit het verleden zal een aantal van deze veranderingen hoe dan ook werkelijkheid worden. Maar onze toekomstige emissies zullen de omvang ervan bepalen. Door nu onze uitstoot te verminderen, kunnen we bijvoorbeeld tegen het einde van de eeuw de helft van de voorspelde zeespiegelstijging voorkomen.”
Betere waarnemingen
De wetenschappers betogen dat betere waarnemingen – met name in de diepzee – nodig zijn. Want voornamelijk de diepere delen zijn erg lastig te bemonsteren en te bestuderen, wat betekent dat veranderingen daar waarschijnlijk langer onopgemerkt zullen blijven. Bovendien vinden ze dat er meer geïnvesteerd moet worden in opgeschaalde oceaanmodellen, om zo de omvang van de impact van klimaatverandering op de wereldwijde zeeën beter te volgen. Daarnaast kunnen we dan nauwkeuriger voorspellen welke bredere effecten dit zou kunnen hebben op de planeet.
Dat oceanen in zwaar weer verkeren, komt echter niet alleen door klimaatverandering. “De oceaan wordt door tal van zaken negatief beïnvloedt,” zegt Silvy. “Denk aan vervuiling zoals chemicaliën en plastic en overexploitatie van hulpbronnen die het evenwicht van ecosystemen verstoren. De oceaan wordt nog te vaak als ver of vijandig ervaren. Maar door meer over zeeën te leren, kunnen we er ook beter voor zorgen.” Hoewel we dus moeten concluderen dat de toekomst van oceanen er momenteel niet heel rooskleurig uitziet, is het nog niet te laat. Zo betoogden onderzoekers onlangs nog dat tegen 2050 de meerderheid van alle mariene ecosystemen hersteld kunnen zijn. Als we maar graag genoeg willen.
