Helaas: zelfs als we ons klimaat weten te redden, sterft de mensheid waarschijnlijk door extreme hitte uit

Klein lichtpuntje: het gebeurt dan wel pas over 250 miljoen jaar.

Over zo’n 250 miljoen jaar zullen de continenten zoals wij die nu kennen, niet meer bestaan, maar samengevoegd zijn tot één supercontinent (zie kader). En dat gaat er waarschijnlijk toe leiden dat tal van organismen uitsterven. En ook voor de zoogdieren – waaronder ook wij mensen gerekend worden – ziet het er niet goed uit, zo schrijven onderzoekers in het blad Nature Geoscience.

Supercontinenten
In de afgelopen miljarden jaren hebben de continenten niet altijd hun huidige plaats gekend. Sterker nog: de landmassa’s hebben behoorlijk rondgezworven en zijn daarbij ook herhaaldelijk samengeklonterd tot zogenoemde supercontinenten. De laatste keer dat zo’n supercontinent ontstond, was zo’n 336 miljoen jaar geleden. En dat supercontinent – Pangea genoemd – viel 175 miljoen jaar geleden weer uiteen, waarna de continenten zoals wij die nu kennen, ontstonden. Maar die continenten zijn gedoemd om opnieuw samen te komen en een supercontinent te vormen, zo stellen onderzoekers. De verwachting is dat dat supercontinent – ook wel Pangea Ultima genoemd – over zo’n 250 miljoen jaar zal ontstaan.

Te heet
Op het nog te vormen supercontinent zal het echter niet heel comfortabel zijn, zo voorspellen onderzoekers nu in hun nieuwe studie. De verwachting is namelijk dat het er vreselijk heet zal worden. Zo heet zelfs dat bijna alle zoogdieren zullen uitsterven.

Klimaatmodellen
De onderzoekers baseren die conclusie op de allereerste, met behulp van supercomputers gedraaide klimaatmodellen van de zeer verre toekomst. En die modellen schetsen een weinig gastvrij klimaat op het supercontinent. Zo liggen de temperaturen op grote delen van het supercontinent tussen de 40 en 70 graden Celsius. “Tel daar de hoge luchtvochtigheid bij op en ons lot lijkt bezegeld te zijn: mensen en veel andere soorten zullen – doordat ze niet in staat zijn om hun lichaamswarmte via zweet af te voeren en zo hun lichamen te koelen – sterven,” stelt onderzoeker Alexander Farnsworth.

Links de huidige situatie, rechts Pangea Ultima. Afbeelding: University of Bristol.

De oorzaken van de hitte
De extreme hitte die velen uiteindelijk fataal zal worden, is te herleiden naar drie processen waar mensen – voor de verandering – eens niets mee te maken hebben. “Alleen door de locatie van de continenten te veranderen en de continenten te herschikken, verandert de oppervlaktetemperatuur al significant,” vertelt Farnsworth aan Scientias.nl. “Dat komt voornamelijk doordat het grootste deel van het landoppervlak dan in de tropische zone komt te liggen.” Maar er speelt nog meer mee. “Daarnaast is het ook zo dat de zon over 250 miljoen jaar ongeveer 2,5 procent helderder is dan nu, waardoor deze de aarde ook wat meer opwarmt.” Ten slotte is het de verwachting dat er op het supercontinent ook veel meer vulkanische activiteit zal zijn (zie kader) en daarbij komt onder meer veel CO2 vrij. En dat zorgt er dan weer voor dat de aarde nog verder opwarmt.

Vulkanen
Vulkanen ontstaan doorgaans – de zogenoemde hotspots even buiten beschouwing latend – op plaatsen waar tektonische platen aan elkaar grenzen. Wanneer een supercontinent ontstaat, schurken verschillende landmassa’s tegen elkaar aan, waardoor het aantal plaatsen waar twee tektonische platen elkaar ontmoeten, toeneemt. En daarmee neemt ook de kans op vulkanische activiteit toe.

Snippers leefbaar gebied
Al met al verwachten de onderzoekers dat slechts 8 tot 16 procent van het te vormen supercontinent nog enigszins leefbaar zou zijn voor zoogdieren. Dat klinkt misschien niet zo onaardig, maar dat betekent dus dat tot 94 procent van het supercontinent onleefbaar is voor zoogdieren. En de leefbare delen zullen naar verwachting niet aaneengesloten, maar verdeeld over het supercontinent te vinden zijn. In die leefbare ‘snippers’ kunnen slechts kleine en daarmee ook kwetsbare populaties standhouden, zo voorspellen de onderzoekers. En daardoor neemt de kans dat soorten uitsterven ook in die leefbare zones sterk toe.

Hoop
Het ziet er dan ook niet heel goed voor ons uit. Maar Farnsworth houdt toch een beetje moed. “Natuurlijk zou die wereld niet heel comfortabel zijn voor mensen. Maar gezien de technologische vooruitgang die de mensheid voortdurend boekt, kan zo’n supercontinent nog wel leefbaar zijn door bijvoorbeeld koelsystemen of geo-engineering die erop gericht is de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer of de hoeveelheid zonne-energie die de aarde bereikt, terug te dringen.”

Onzekerheden
Daarnaast is het belangrijk om te benadrukken dat de voorspellingen van Farnsworth en collega’s nog niet in beton gegoten zijn. Voorspellen wat er over 250 miljoen jaar gaat gebeuren, is nu eenmaal niet eenvoudig en vergt een aantal aannames. Bijvoorbeeld omtrent de exacte herschikking van de continenten en dus ook de daarmee samenhangende vulkanische activiteit op Pangea Ultima. Ook is er nog wat onzekerheid over de – ook heel belangrijke – locatie van het supercontinent. “Wij voorspellen dat het ontstaat op de evenaar. Dat is in lijn met eerder onderzoek waaruit bleek dat dit het meest waarschijnlijke scenario is. En het hart van veel voorgaande supercontinenten lag inderdaad ook op de evenaar. Maar een recente reconstructie – ook wel aangeduid als Amazië – voorspelt juist dat het hart van het volgende supercontinent op de noordpool komt te liggen. Een dergelijk supercontinent zou veel gunstiger zijn voor de overlevingskansen van zoogdieren, omdat de temperaturen daar lager liggen. Maar Amazië is omstreden.”

Implicaties
Je kunt je – ook met die onzekerheden in het achterhoofd – natuurlijk afvragen waarom wetenschappers zoveel moeite doen om zich een beeld te vormen van iets wat zich pas over 250 miljoen jaar gaat afspelen. Daar zijn verschillende redenen voor, zo legt Farnsworth aan Scientias.nl uit. Zo geeft het onderzoek bijvoorbeeld meer inzicht in de impact die platentektoniek op de lange termijn ons klimaat heeft. “Platentektoniek doet er echt toe, is op lange tijdschalen van cruciaal belang voor de koers van het klimaat en heeft de potentie om – als het om leven en evolutie gaat – op de reset-knop te drukken. Onze studie benadrukt dat soorten niet altijd dominant blijven; massa-extincties die gepaard gaan met het ontstaan van supercontinenten hebben herhaaldelijk invloed gehad op het aantal soorten en het type soorten dat in de geschiedenis van de aarde op onze planeet voorkwam.” Maar de impact van deze studie reikt verder dan de aarde (en haar geschiedenis en toekomst) alleen. Zo heeft het onderzoek ook implicaties voor onze zoektocht naar leven op andere planeten. Nu wordt daarbij allereerst vaak gekeken of een planeet zich in de zogenoemde ‘leefbare zone’ bevindt en dus in staat is om vloeibaar water (cruciaal voor het ontstaan en in standhouden van leven zoals wij dat kennen) te herbergen. Maar het onderzoek van Farnsworth en collega’s suggereert nu dat ook de schikking van de continenten op zo’n potentieel leefbare planeet er toe doet, simpelweg omdat deze een enorme impact heeft op het klimaat en daarmee de leefbaarheid van een planeet. Zo bevindt de aarde zich over 250 miljoen jaar nog steeds in de leefbare zone, maar is deze – afgaand op de modellen van de wetenschappers – dus helemaal zo leefbaar niet meer. “Platentektoniek kan ook de leefbaarheid van andere planeten in andere zonnestelsels significant beïnvloeden, simpelweg omdat de leefbaarheid ook afhankelijk is van de locatie van de continenten en de vraag of ze samen een supercontinent vormen of niet.”

Ten slotte laat het onderzoek natuurlijk ook duidelijk zien hoe afhankelijk we voor onze overleving zijn van het aardse klimaat. En dat heeft dan weer implicaties voor de klimaatcrisis waar we ons vandaag de dag in bevinden, stelt onderzoeker Eunice Lo. “Hoewel wij voorspellen dat de aarde over 250 miljoen jaar onleefbaar zal zijn, ervaren we vandaag de dag al extreme hitte met een vernietigend effect op de menselijke gezondheid. Daarom is het ook zo cruciaal om zo snel mogelijk naar een uitstoot van netto nul te gaan.” Een hele opgave, maar het goede nieuws is dat we aan deze klimaatcrisis nog iets kunnen doen. Over 250 miljoen jaar ligt dat wellicht anders, omdat we dan zelf niet de drijvende kracht achter de opwarming, maar slechts een tamelijk onfortuinlijke speelbal van de platentektoniek, lijken te zijn.

Bronmateriaal

"New research reveals extreme heat likely to wipe out humans and mammals in the distant future" - University of Bristol
Interview met Alexander Farnsworth
Afbeelding bovenaan dit artikel: Syda Productions (via Canva Pro)

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd