Nieuw onderzoek wijst erop dat de ster, die in korte tijd 60% minder helder werd, niet op ontploffen staat, maar momenteel gewoon wat stoffig is.
De nabije rode superreus Betelgeuze houdt de gemoederen al enkele maanden bezig. Waar deze normaal bijzonder fel schijnt – en vanaf de aarde gemakkelijk met het blote oog te zien is – nam de helderheid in de afgelopen maanden sterk af. Zo sterk zelfs, dat deze op een gegeven moment zo’n 60% van zijn normale helderheid had ingeleverd. Een verschil dat voor de oplettende waarnemer vanaf de aarde zelfs met het blote oog goed te zien was. De grote veranderingen die de ster onderging, brachten de geruchtenmolen op gang. Want: stond de ster misschien op ontploffen?
Geen wonder dat talloze astronomie-liefhebbers en astronomen de laatste maanden op het puntje van hun stoel zaten en Betelgeuze extra goed in de gaten hielden. Maar onderzoekers komen nu met enigszins teleurstellend nieuws. De afnames in helderheid wijzen zeer waarschijnlijk niet op een aankomende, spectaculaire explosie. In plaats daarvan is de afname in helderheid het resultaat van…stof. Dat is binnenkort te lezen in het blad The Astrophyiscal Journal. De auteurs baseren hun conclusies op temperatuurmetingen.
Twee hypothesen
Eigenlijk waren astronomen om heel eerlijk te zijn nooit echt overtuigd van het idee dat de afnames in helderheid wezen op een naderende explosie. Tot op heden waren er twee alternatieve, belangrijke hypothesen die de afnames in helderheid van Betelgeuze konden verklaren. De eerste was dat grote convectiecellen in de ster ervoor gezorgd hadden dat warm materiaal naar het oppervlak werd verplaatst, waar het afkoelde alvorens weer naar het binnenste van de ster te worden verplaatst. Die afkoeling zou ten grondslag kunnen liggen aan de afname in helderheid. Een andere hypothese is dat de ster stof had geproduceerd dat tussen ons en de ster in hing en een deel van het sterlicht tegenhield, waardoor het leek alsof de helderheid van Betelgeuze afnam.
Temperatuur
Om te achterhalen hoe het precies zat, stelden onderzoekers met behulp van het Lowell Observatory in Arizona de temperatuur van het oppervlak van Betelgeuze vast. Ze deden dat half februari en ontdekten dat de gemiddelde oppervlaktetemperatuur van de ster toen rond de 3325 graden Celsius lag. Daarmee is het oppervlak slechts 50 tot 100 graden Celsius koeler dan in 2004 – lang voor de ster begon te dimmen – toen onderzoekers Betelgeuze eveneens temperatuurden. In andere woorden: de temperatuur van de ster is niet echt veranderd en daarmee lijkt het onwaarschijnlijk dat convectiecellen de boosdoeners zijn. “We wisten dat stof het antwoord moest zijn,” aldus onderzoeker Philip Massey.
Stof
Eerder hebben onderzoekers bij andere rode superreuzen al stofwolken aangetroffen. “We zien het voortdurend bij rode superreuzen en het is een normaal onderdeel van hun levenscyclus,” aldus onderzoeker Emily Levesque. “Rode superreuzen zullen zo af en toe materiaal van hun oppervlak uitstoten en dat condenseert rond de ster en wordt zo stof. Terwijl dat stof afkoelt en zich verspreidt, absorbeert het een deel van het licht dat naar ons toekomt.” Vervolgwaarnemingen zullen uit moeten wijzen of er daadwerkelijk stof rond Betelgeuze hangt.
Inmiddels neemt de helderheid van de rode superreus langzaam maar zeker weer toe. Onderzoekers blijven de ster ondertussen natuurlijk goed in de gaten houden. Niet in de laatste plaats omdat het gewoon een fascinerend exemplaar is. “Rode superreuzen zijn heel dynamische sterren,” aldus Levesque. “Hoe meer we over hun normale gedrag – temperatuurschommelingen, stof, convectiecellen – te weten kunnen komen, hoe beter we ze kunnen begrijpen en kunnen herkennen wanneer er echt iets unieks – zoals een supernova-explosie – te gebeuren staat.” Want dat de ster gaat ontploffen, staat vast. Voor nu blijft het echter gissen wanneer dat gaat gebeuren.
