Ze zijn genetisch heel anders dan de ijsberen elders op de planeet én weten in afwezigheid van zee-ijs te overleven.
Wetenschappers hebben in afgelegen en geïsoleerde gebieden in Zuidoost-Groenland een voorheen onbekende subpopulatie ijsberen ontdekt. Het is een veelbelovende vondst. Deze ijsberen blijken namelijk in tegenstelling tot hun bekende neven prima te kunnen gedijen in afwezigheid van zee-ijs. En nu het noordpoolgebied in alarmerend tempo opwarmt en zee-ijs wegkwijnt, laat deze subpopulatie zien dat sommige ijsberen mogelijk toch in staat zijn klimaatverandering het hoofd te bieden.
Genetisch verschillend
De onderzoekers kwamen de nieuwe subpopulatie eigenlijk per toeval op het spoor. “We wilden Zuidoost-Groenland onderzoeken omdat we niet veel wisten over de ijsberen aldaar,” zegt hoofdauteur Kristin Laidre. “Maar we hadden nooit verwacht dat daar een nieuwe subpopulatie zou leven.” Het team ontdekte dat de ijsberen genetisch gezien aanzienlijk verschillen van de ijsberen elders. “Ze zijn de meest genetisch geïsoleerde populatie ijsberen waar ook ter wereld,” zegt onderzoeker Beth Shapiro. “We weten dat deze populatie al minstens enkele honderden jaren gescheiden van andere ijsbeerpopulaties leeft en sindsdien in kleine aantallen voorkomt.”
De onderzoekers vermoeden dat er in Zuidoost-Groenland ongeveer een paar honderd ijsberen leven. De ijsberen leven zo geïsoleerd van de rest doordat ze aan alle kanten ingesloten zijn: door de scherpe bergtoppen en de enorme Groenlandse ijskap in het westen, het open water van de Straat Denemarken in het oosten en door de snelstromende Oost-Groenlandstroom die in zuidelijke richting langs de oostkust van Groenland loopt. Lichaamsmetingen suggereren daarnaast dat volwassen vrouwtjes iets kleiner zijn dan ijsberen elders. Ze krijgen ook minder jongen, wat mogelijk het gevolg is van de uitdaging om een partner te vinden in het ruige landschap van fjorden en bergen.
De ontdekking van de nieuwe subpopulatie ijsberen is hoopgevend. Wetenschappers maken zich namelijk erg zorgen om het noordpoolgebied; een regio die twee keer sneller opwarmt dan de rest van de aarde. En van alle dieren die hier leven en door klimaatverandering worden bedreigd, zijn ijsberen het kwetsbaarst.
Het dieet van ijsberen
Waarom? Met name omdat het dieet van ijsberen voornamelijk uit zeehonden bestaat. En die zeehonden kunnen de ijsberen alleen te pakken krijgen vanaf zee-ijs, dat tegenwoordig in razend tempo smelt. Doordat zee-ijs gedurende de zomer veel sterker dan normaal afneemt, worden de ijsberen gedwongen om het zee-ijs te verlaten en naar het land te vluchten. Daar valt echter niets te halen. Het betekent dat ijsberen minder eten en naarmate de aarde opwarmt gedurende steeds langere perioden helemaal geen voedsel tot zich kunnen nemen.
Speciaal
Maar de ijsberen in Zuidoost-Groenland zijn ‘speciaal’. Want uit waarnemingen blijkt dat, in tegenstelling tot andere ijsberen die ver over zee-ijs reizen om te jagen, de beren in Zuidoost-Groenland veel meer tijd op relatief kleine stukjes vasteland doorbrengen. Ze lopen over ijs in beschermde fjorden en klauteren over bergen om de naburige fjorden te bereiken. Dat ze zo goed op het land weten te leven, heeft er met name mee te maken dat er in de regio eigenlijk vrij weinig zee-ijs voorkomt. Ze hebben slechts vier maanden toegang tot zee-ijs, van februari tot eind mei.
Hoe ze dan op zeehonden jagen? Daarvoor vertrouwen ze op een andere strategie: ze jagen op zeehonden vanaf brokken zoetwaterijs die, in de buurt van in zee uitmondende gletsjers, van de Groenlandse ijskap afbreken.
Andere strategie
Het betekent dat deze platforms de ijsberen in staat stellen het gehele jaar door op zeehonden te jagen. Waar andere berenpopulaties zich dus tijdens het ijsvrije seizoen op het land moeten begeven of met terugtrekkend zee-ijs naar minder productieve poolgebieden moeten migreren, stelt de speciale aanpassing van de ijsberen in Zuidoost-Groenland hen in staat te leven op een anders onherbergzame plek. “Deze nieuwe populatie geeft ons enig inzicht in hoe de soort in de toekomst zou kunnen voortbestaan,” aldus Laidre.
Glimp van de toekomst
De bevindingen bieden hoopvol inzicht in de veerkracht van ijsberen in het licht van het opwarmende klimaat. “In zekere zin geven deze beren een glimp van hoe de Groenlandse beren zullen gedijen in toekomstige klimaatscenario’s,” zegt Laidre. “De omstandigheden van het zee-ijs in Zuidoost-Groenland lijken tegenwoordig op wat eind deze eeuw voor Noordoost-Groenland is voorspeld.”
Het feit dat beren in Zuidoost-Groenland kunnen overleven, suggereert dat gletsjers die in zee uitmonden plekken kunnen zijn waar sommige ijsberen weten te overleven. Zeker wanneer het zee-ijs dat op de oceaan drijft in de toekomst blijft afnemen. Maar we moeten niet te vroeg juichen. “Als je je zorgen maakt om het behoud van de soort zijn onze bevindingen hoopvol,” zegt Laidre. “Ik denk dat ze ons laten zien hoe sommige ijsberen ondanks klimaatverandering kunnen overleven. Maar ik denk niet dat gletsjers enorme aantallen ijsberen zullen huisvesten. Er zijn er gewoon niet genoeg. Bovendien komen dergelijke gletsjers niet voor in het grootste deel van het noordpoolgebied. We verwachten nog steeds een grote afname van het aantal ijsberen als klimaatverandering onverstoorbaar doorzet.”
