Je hebt je werk, er zijn wellicht kinderen, vrienden, hobby’s en mogelijk ook nog de zorg voor een naaste, kortom druk zijn we bijna allemaal. Maar wanneer drukte verandert in stress, gaat er iets mis.
Volgens nieuw onderzoek van de Universiteit van Zuid-California (USC) versnelt stress de veroudering van immuuncellen en vergroot het mogelijk de kans op kanker, hart- en vaatziekten en ziektes door infecties, zoals COVID-19.
Het onderzoek dat afgelopen week in PNAS verscheen, kan helpen verklaren waarom sommige mensen tot op hoge leeftijd gezond blijven en anderen niet. “Leeftijdsgerelateerde veranderingen van het immuunsysteem spelen een cruciale rol bij een verslechterende gezondheid”, zegt onderzoeksleider Eric Klopack van de USC Leonard Davis School of Gerontology. “Deze studie helpt om de mechanismen helder te krijgen achter de versnelde veroudering van immuuncellen.”
Versleten witte bloedcellen
Als mensen ouder worden gaat het immuunsysteem achteruit. Er blijven te veel versleten witte bloedcellen circuleren en er komen te weinig verse nieuwe bij, die vijandige indringers kunnen aanvallen. Veroudering van het immuunsysteem wordt niet alleen in verband gebracht met kanker, maar ook met hart- en vaatziekten, een verhoogde kans op longontsteking, verminderde effectiviteit van vaccins en de veroudering van organen.
Maar wat zorgt nu voor de grote gezondheidsverschillen tussen volwassenen van dezelfde leeftijd? De USC-onderzoekers hebben geprobeerd een verband te leggen tussen langdurige blootstelling aan stress – een bekende oorzaak van een slechte gezondheid – en de verminderde kracht van het immuunsysteem.
Daarvoor hebben de onderzoekers een enorme dataset doorgeploegd van een longitudinale studie op het gebied van financiën, gezin, gezondheid en steun van oudere Amerikanen. Om blootstelling aan verschillende vormen van stress – chronische stress, discriminatie, stressvolle gebeurtenissen – te berekenen, analyseerden de onderzoekers de antwoorden van ruim 5700 Amerikaanse 50-plussers in een enquête, die speciaal is ontworpen om stress te meten. Daarnaast namen ze bloedmonsters van de deelnemers.
Zoals verwacht hadden de mensen met een hogere stressscore ook een ‘ouder’ immuunprofiel met minder verse witte bloedcellen en meer versleten exemplaren. Het verband tussen stressvolle gebeurtenissen en een afname van verse immuuncellen bleef sterk, ook na correctie voor opleidingsniveau, roken, drinken, BMI en etniciteit.
Leefstijl
Maar dat gold niet voor alle vormen van stress. T-cellen, een cruciaal onderdeel van immuniteit, rijpen in de thymusklier, die in de buurt van het hart zit. Als mensen ouder worden, krimpt het weefsel rond de thymus. Dat wordt vervangen door vetweefsel, wat leidt tot een verminderde productie van immuuncellen. Eerder onderzoek wijst uit dat dit proces wordt versneld door leefstijlfactoren zoals een slecht eetpatroon en weinig lichaamsbeweging. Dit wordt weer gelinkt aan stress.
“Onze studie wijst uit dat ongezond gedrag, zoals roken, drinken, slecht eten en weinig bewegen, een rol speelt bij de link tussen stress en de versnelde veroudering van immuuncellen”, vertelt onderzoeker Eric Klopack aan Scientias.nl. “Daar ligt een mogelijkheid voor interventie. Maar verder onderzoek is nodig om exact te achterhalen in welke mate dit gedrag van invloed is.”
Dát er een link is, lijkt echter duidelijk. “Nadat we corrigeerden voor een slecht dieet en weinig lichaamsbeweging bleek het verband tussen stress en een versnelde veroudering van de immuunleeftijd niet zo sterk”, zegt Klopack. “Wat dit betekent is dat mensen die meer stress ervaren vaak slechtere leefgewoontes hebben, wat deels verklaart waarom hun immuunsysteem zo snel veroudert.”
Er is veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen stress en eten. Harvard Medical School schrijft dat een stresspiek in eerste instantie de honger vermindert om je lichaam de ruimte te bieden om te dealen met de situatie. Houdt de stress aan dan zorgt de cortisol die je lichaam in overvloed aanmaakt, ervoor dat je juist meer trek krijgt. Ook wakkert dit hormoon de motivatie aan, ook de motivatie om te eten. Je krijgt onder invloed van insuline en mogelijk het hongerhormoon ghreline bovendien zin in ongezond suikerrijk en vet eten.
Een beter beweeg- en eetpatroon kan dus bij oudere volwassenen helpen de door stress veroorzaakte immuunsysteemveroudering tegen te gaan, aldus de onderzoekers. Daarnaast noemen ze vaccinatie tegen het cytomegalovirus (CMV) als manier om het immuunsysteem te versterken. CMV is een herpesvirus dat de meeste tijd bij veel mensen in het lichaam aanwezig is zonder klachten. Het is bekend dat dit virus een sterk effect heeft op de versnelde veroudering van immuuncellen. Klachten kunnen bovendien opspelen bij veel stress. De onderzoekers corrigeerden voor het virus en vonden opnieuw dat de connectie tussen stress en immuunleeftijd daardoor afnam.
Het was volgens Klopack zelfs de verrassendste bevinding. “Onze resultaten komen overeen met eerder onderzoek. We tonen aan dat een deel van de reden waarom stress in verband wordt gebracht met de veroudering van immuuncellen is dat stress het CMV-virus activeert. Het virus put mogelijk nieuwe T-cellen uit wat leidt tot een toename van het aantal versleten T-cellen”, aldus Klopack. “We vonden een sterk verband tussen een CMV-infectie en de veroudering van het immuunsysteem. Dit virus krijgt weinig aandacht bij het grote publiek of van onderzoekers.” Daar ligt nog een taak voor artsen en wetenschappers.
Deze studie doet zo tal van handreikingen om immuuncelveroudering tegen te gaan: door een betere leefstijl, een vaccinatie tegen CMV of door minder stress in het algemeen. “Interventies om stress te verminderen of er beter mee om te gaan, kunnen helpen om het immuunsysteem minder snel te laten verouderen en zo gezondheidsverschillen tussen ouderen te verkleinen”, besluit Klopack.
