De studie toont aan dat jongeren veel gevoeliger zijn voor likes dan volwassenen. Het aantal likes dat ze krijgen, blijkt bovendien bepalend te zijn voor hun humeur.
Social media en technologie staan centraal in het leven en de belevingswereld van jongeren. maar dit brengt ook zorgen met zich mee. Eén van de zorgen is dat jongeren de apps lang en vaak gebruiken omdat ze meer en meer likes willen verzamelen. Dit zou vervolgens leiden tot toenemende angst en stress. In een nieuwe studie hebben onderzoekers verbonden aan de Universiteit van Amsterdam bestudeerd of deze zorg eigenlijk wel terecht is.
Mentale problemen
Volgens onderzoeker Wouter van den Bos is het belangrijk dat deze vraag zorgvuldig en nauwkeurig wordt bestudeerd. “Er is veel discussie over de vraag of sociale media wel of niet bijdragen aan mentale problemen bij jongeren”, vertelt hij in gesprek met Scientias.nl. “Het probleem was dat eerdere studies allemaal gebaseerd waren op zelfrapportage van schermtijd. En dat heeft twee belangrijke tekortkomingen. Ten eerste zegt schermtijd niets over de inhoud die bekeken wordt. Ten tweede toonde later onderzoek aan dat mensen slecht zijn in het rapporteren van hun schermtijd, waardoor ze vaak ver van de werkelijkheid af zaten. Daarom is het belangrijk om daadwerkelijk naar sociale mediadata te kijken.”
Studie
En dat is precies wat de onderzoekers in hun nieuwe studie hebben gedaan. Ten eerste analyseerden ze een grote dataset van Instagram-berichten, waarbij ze een model gebruikten om de gevoeligheid voor likes te meten. Ten tweede voerden ze een experimentele studie uit die de kenmerken van sociale mediaplatforms nabootste, waardoor ze stemmingsveranderingen konden volgen. Tot slot wees een verkennende neuroimagingstudie uit dat de gevoeligheid voor feedback (likes) op sociale media samenhangt met verschillen in de grootte van de amygdala, het hersengebied dat betrokken is bij het verwerken van emotionele herinneringen.
Jongeren vs volwassenen
Uit de bevindingen blijkt dat jongeren inderdaad heel gevoelig blijken voor hartjes en likes op sociale media. Sterker nog, dit blijkt jongeren zelfs meer te raken dan volwassenen. Dit heeft vervolgens directe gevolgen voor hun humeur en hoe ze op de apps reageren. “We hebben experimenteel aangetoond dat dit hun stemming, vooral op een negatieve manier, sterker beïnvloedt”, legt Van den Bos uit. “Hoewel dit niet hetzelfde is als depressie of angst, is het wel zorgwekkend dat jongeren zo gemakkelijk beïnvloedbaar zijn en dat het hen daadwerkelijk raakt.” Van den Bos was verrast door de grote impact die minder likes op jongeren hebben. “Het gaat niet eens om negatieve feedback, maar simpelweg om minder likes”, benadrukt hij. “De emotionele impact blijkt veel groter te zijn dan we hadden verwacht.”
Jongeren
Van den Bos kan dit fenomeen wel uitleggen. De adolescentie is namelijk een belangrijke fase in ons leven waarin we sterk gevoelig zijn voor de goedkeuring en afwijzing van leeftijdsgenoten. “Voor jongeren is de sociale omgeving veel dynamischer en is het belangrijk om erbij te horen”, verklaart hij. “Feedback van anderen, of het ontbreken daarvan, is een belangrijke indicator voor hun gevoel van erbij horen. Daarom zijn jongeren er meer op gefocust. Daarnaast is de adolescentie cruciaal voor identiteitsontwikkeling en het verkennen van wie ze zijn. En we weten dat jongeren hier ook sociale media voor gebruiken. Feedback speelt hierbij een rol in hun zoektocht naar identiteit. Maar negatieve feedback kan daardoor ook heel persoonlijk overkomen.”
Paradox
De onderzoekers ontdekten daarnaast een interessante paradox: een like zorgt bij jongeren voor een sterker gevoel van verbondenheid en een opkikker voor hun humeur, maar dit kan ook de aantrekkingskracht van de platforms zo groot maken dat problematisch gebruik ontstaat. Tegelijkertijd stoppen jongeren sneller dan volwassenen met de apps als ze geen likes krijgen. Maar dit kan op zijn beurt weer een sombere stemming veroorzaken.
Problematisch gebruik
Deze paradox roept een interessante vraag op. Want is het eigenlijk ook mogelijk dat jongeren beter leren omgaan met de positieve effecten van likes zonder in problematisch gebruik van sociale media te vervallen? “Ik denk dat dat op dit moment erg lastig is”, zegt Van den Bos desgevraagd. “Dat heeft te maken met de opzet van de apps. Ze leggen nog steeds veel nadruk op likes en volgers. Deze zichtbare statistieken benadrukken deze aspecten sterk in de relaties tussen jongeren. Bovendien leiden deze statistieken tot veel sociale vergelijking. Zelfs als je zelf veel likes krijgt, wil je toch meer als je ziet dat iemand anders er nog meer heeft, wat ervoor zorgt dat je vervolgens weer langer op de apps zit.”
Minder nadruk op likes
De onderzoekers vinden dat platforms gebruikers zouden moeten stimuleren om sociale media op een andere manier te gebruiken, met minder nadruk op likes en meer focus op betekenisvolle interacties. “We pleiten er bijvoorbeeld voor om het aantal likes naar de achtergrond te brengen of zelfs volledig te verbergen”, stelt Van den Bos. “Veel van deze statistieken zouden beter privé kunnen zijn in plaats van openbaar. Instagram biedt inmiddels de mogelijkheid om likes uit te schakelen, en wellicht zouden die helemaal kunnen verdwijnen. Dit zou het gebruik menselijker maken. Ik geloof echter ook dat we jongeren kunnen en moeten leren om hier beter mee om te gaan. Veel educatieve programma’s richten zich op het herkennen van nepnieuws, het instellen van privacy en het niet versturen van naaktfoto’s. Maar er is nog te weinig aandacht voor de emotionele impact van sociale media en hoe jongeren hiermee om kunnen gaan.”
Al met al laten de onderzoekers zien dat jongeren dus inderdaad echt gevoeliger zijn voor likes op sociale media. “Dit zijn de onderzoeken die we nodig hebben om veranderingen bij sociale media-bedrijven te stimuleren”, onderstreept Van den Bos. “Ik beschouw dit overigens als slechts het begin; we hebben veel meer van dit soort studies nodig, ook gericht op de inhoud van sociale media (wat jongeren zien in de posts). Wij gaan hier zeker mee door.”
