Niet alleen mensen, ook hagedissen hebben last van lawaai. Door de geluidsstress van laag overvliegende legerhelikopters en vliegtuigen gaan ze extra veel eten, blijkt uit een nieuwe studie. Zo houden de dieren hun energieniveau op peil.
Hagedissen zijn maar kleine dieren. Ze hebben maar één gehoorbeentje (terwijl de mens er drie heeft) en de oorschelp ontbreekt, maar toch is hun gehoor vrij goed. De meeste hagedissensoorten pikken frequenties op tussen 100 en 5000 Hertz, terwijl het menselijk oor een bereik heeft van 20 tot 20.000 Hertz. Onderzoek bij de mens maakte al duidelijk dat hard en voortdurend geluid zorgt voor stress en een hoger risico op gezondheidsschade. Maar hoe zit het eigenlijk met hagedissen…wat doen zij als er geluidsoverlast is?
Lawaai heeft fysieke impact
Amerikaanse wetenschappers kregen toestemming van het leger om het gedrag van de geblokte zweepstaarthagedis te bestuderen op een legerbasis in de buurt van Colorado Springs. In dit gebied vliegen Apaches, Chinooks en Blackhawk-legerhelikopters regelmatig laag over. Ook F-16’s en grote transportvliegtuigen bulderen over de legerbasis tijdens de vele trainingen in het leefgebied van de zweepstaart. De harde geluiden hebben een duidelijke invloed op de reptielen: hun stressniveau schiet omhoog waardoor ze hun eetgedrag aanpassen.
“We laten in onze studie zien dat het vliegtuiglawaai een meetbare fysiologische impact heeft op de hagedissen. Uit ons onderzoek blijkt ook dat ze vrij goed kunnen omgaan met deze heftige geluidsprikkels. Ze passen zich aan door hun eet- en bewegingspatroon te veranderen”, vertelt hoofdonderzoeker Megan Kepas van Utah State University.
Allemaal vrouwtjes
Het Amerikaanse leger en het park in Colorado beschouwen de geblokte zweepstaarthagedis als een bedreigde diersoort. Het dier is ongeveer 30 centimeter lang inclusief zijn lange staart, en leeft in het struikgewas en de graslanden langs droge slootbeddingen in het zuiden van de Amerikaanse staat Colorado. De zweepstaartpopulatie bestaat enkel uit vrouwtjes die zich aseksueel voortplanten. Helaas voor de dieren jakkeren de legerhelikopters bijna dagelijks door hun leefgebied heen. Op actieve dagen zijn op de grond geluidsniveaus gemeten tot 112,2 decibel, zo hard als een orkest of elektrische zaag van dichtbij. Op dagen zonder fly-overs is het rustig en komt het niveau niet uit boven de 55,8 decibel, gelijk aan het geluid van een zoemende koelkast.
De wetenschappers vingen op twee ochtenden in 2021 zo veel mogelijk hagedissen, vlak na een stevige portie geluidsoverlast van het leger en ook in rustiger tijden. Ze wogen en maten de dieren, namen bloed af om verschillende hormoonniveaus te weten te komen en voerden een echo uit om te achterhalen of de hagedissen zwanger waren. Als dit zo was, werden de eieren opgemeten en geteld. Na de vangst werden de dieren gemarkeerd, zodat ze niet eventueel dubbel zouden tellen in het onderzoek.
Stresshormoon cortisol
Het team checkte het bloed in het laboratorium op het stresshormoon cortisol, dat tussen de drie en tien minuten na een stressprikkel wordt uitgescheiden door de bijnieren. Verder keken ze naar de waarden van glucose, ketonen en vrije radicalen die door de mitochondriën (de energiefabrieken van de cel) worden vrijgegeven onder zuurstofstress. Zoals verwacht vliegt vlak na de geluidsoverlast het cortisolgehalte omhoog, maar de overige waarden bleven onveranderd.
“Uit ons onderzoek blijkt dat zweepstaarten die leven op de legerbasis Fort Carson een duidelijke stressreactie krijgen door het lawaai van helikopters en vliegtuigen. We hebben bij onze berekeningen en conclusies rekening gehouden met individuele verschillen in lichaamsgrootte, of de dieren zwanger waren of niet en hoeveel eieren ze bij zich droegen”, legt onderzoeker Layne Sermersheim uit.
Minder bewegen, meer eten
De hagedissen reageren dus op de geluidsoverlast door het stresshormoon cortisol aan te maken. Deze stressreactie zet aan tot eten: hoe meer cortisol, hoe meer eetlust. Daarnaast bewegen de dieren juist minder vanwege de geluidsstress. Dit is goed te zien aan de zwangere zweepstaarten: hoe meer eieren ze dragen, hoe hoger het cortisolgehalte in het bloed na de geluidsprikkels. De aanstaande moeders zijn dus het gevoeligst voor de herrie. Ze bewegen relatief het minst en gaan het meeste stress-eten na een fly-over.
“Deze dieren compenseren door meer te gaan eten. Zo behouden zij hun energieniveau tijdens en vlak na een stressvolle gebeurtenis. Dit is belangrijk omdat fysieke activiteit, stofwisseling, kinderen maken en hormonale reacties allemaal energie kosten”, besluit Sermersheim.
