Kwaaie haaien, je komt ze liever niet tegen, maar het afgelopen jaar waren er toch 69 onfortuinlijke mensen bij wie de angstaanjagende vissen wisten toe te happen. Dat is meer dan het vijfjarig gemiddelde van 63 haaienaanvallen per jaar.
Tien van die aanvallen waren fataal in 2023. Het jaar ervoor waren dat er maar vijf. Ruim een vijfde van de haaien sloeg toe in Australië, vier van de tien doden vielen ook in dat land. In de VS overleden twee mensen door een haaienbeet en ook in onder meer de Bahama’s, Egypte en Mexico overleefde een zwemmer de aanval van een haai niet. Dat blijkt uit het nieuwe jaarlijkse rapport van de University of Florida, niet geheel toevallig een staat waar relatief veel mensen worden gebeten door een haai. “Het aantal haaienbeten valt nog binnen de normale gemiddeldes, al is het aantal doden een beetje zorgwekkend dit jaar”, reageert Gavin Naylor van het haaienonderzoeksprogramma van het Florida Museum of Natural History.
Vooral surfers het haasje
In de VS werden 36 mensen aangevallen door een haai, meer dan de helft van het totale aantal dus. De grootste kans om een boosaardige haai achter je aan te krijgen, heb je in Florida. Daar vonden zestien aanvallen plaats in 2023. Het gaat overigens alleen om beten door haaien die niet werden lastiggevallen door mensen. Bewust naar een haai toe gaan of zwemmen in een gebied waar aas wordt gebruikt om te vissen, valt allemaal onder uitlokking. “We zijn biologen en we willen het natuurlijke gedrag van de dieren begrijpen, niet het onnatuurlijke gedrag”, aldus Naylor. Er waren volgens het rapport vorig jaar nog 22 uitgelokte haaienvallen, voornamelijk door speervissen.
Surfers zijn het vaakst slachtoffer van haaien, direct gevolgd door zwemmers. Behalve witte haaien is het in Australië ook oppassen geblazen voor stierenhaaien. “De stranden zijn heel veilig, maar in afgelegen gebieden, waar geen strandwacht is, heb je meer risico op een fatale haaienaanval”, vertelt onderzoeker Joe Miguez. “Dat komt omdat een strandwacht snel een slagaderlijke bloeding kan stoppen met een tourniquet om zo je leven te redden. Dus de oplossing is niet om niet te surfen, maar om te surfen in gebieden waar een goede strandwacht is.”
Oeps, foutje
En nog een geruststelling: de meeste aanvallen zijn testbeten. Die gebeuren als de haai een mens verwart met zijn prooi. De haai zal dan normaal gesproken weg zwemmen na de eerste beet. Maar sommige soorten, zoals de witte haai en de tijgerhaai zijn groot genoeg om je met één enkele beet te kunnen doden. Bovendien gebeurt het nog weleens dat deze soorten toch vaker bijten.
Wist je dat
In de afgelopen decennia is het aantal beten door witte haaien flink toegenomen. Dat komt niet omdat de dieren agressiever zijn geworden, maar doordat meer mensen de oceaan in gaan en doordat de registratie is verbeterd. We zijn over het algemeen overdreven bang voor haaien, terwijl de kans ongelooflijk klein is dat de dieren je grijpen. Sterker nog, de kans dat je de loterij wint, is groter en dat is ook niet iets waar je serieus rekening mee houdt.
Een warm weekend
Wel kan het zijn dat een haai een keer toehapt als héél veel mensen relatief gevaarlijke plekken op zoeken. Iets simpels als heel warm weer in het weekend in Florida kan voor een plotse stijging van het aantal aanvallen zorgen. Ook is bijvoorbeeld de waterkwaliteit rond New York de afgelopen twee decennia verbeterd. Daardoor is er nu meer vis, wat weer leidt tot meer zeezoogdieren, zoals walvissen en dolfijnen bij de kust. En meer vissen betekent meestal ook meer haaien.
Daardoor waren er meerdere haaienbeten in een paar weken tijd afgelopen zomer, waaronder de eerste haaienaanval in New York in meer dan een halve eeuw. Daarbij raakte een 65-jarige vrouw zwaargewond. “Dat veroorzaakte veel angst, maar de realiteit is dat je een heleboel mensen in het water hebt op een hete dag met lokaas”, zegt Naylor.
Geen grappen
Verreweg de meeste haaienbeten vinden logischerwijs plaats in de zomers op het noordelijk en zuidelijk halfrond. Dan zitten er meer mensen in het water en zijn veel soorten actiever. Hoewel de kans op een haaienbeet ongelooflijk klein is en je je dus echt geen zorgen hoeft te maken, komen de onderzoekers toch met een paar tips om de kans nog kleiner te maken: blijf dicht bij de kust, ga niet zwemmen bij zonsopgang of in de schemering en vermijd extreem gespetter. Geen grappen dus als je eens gaat zwemmen in een gebied met haaien.
Het Florida Museum of Natural History houdt al sinds 1580 bij hoeveel mensen er wereldwijd worden gebeten door een haai. Sinds dat jaar zijn er meer dan 3300 aanvallen geregistreerd. In ongeveer een vijfde van de gevallen is zo’n beet fataal.
