Wel is de vondst heel bijzonder. Want het toont aan dat de maan meer op de aarde lijkt dan gedacht.
Graniet is misschien wel één van de bekendste gesteenten op aarde. Het komt hier rijkelijk voor en wordt gevormd door het ondergronds stollen van magma. Maar kijken we naar de rest van het zonnestelsel, dan zien we dat graniet bijna nergens voorkomt. “Tot nu toe zijn er alleen kleine korrels graniet op de maan gevonden in monsters die zijn meebracht van de Apollo-missies,” vertelt onderzoeksleider Matt Siegler. Maar nu blijkt dat onze maan over een ‘geheime’ voorraad beschikt. Want onderzoekers hebben ontdekt dat onze natuurlijke satelliet veel meer graniet herbergt dan wetenschappers ooit voor mogelijk hadden gehouden.
Temperaturen
Met behulp van microgolven heeft het onderzoeksteam diep onder het oppervlak van de maan getuurd. De metingen waren mogelijk dankzij de Chinese maanruimtevaartuigen Chang’e 1 en Chang’e 2. Deze data werden vervolgens aangevuld met verzamelde gegevens van NASA’s Lunar Prospector en de Lunar Reconnaissance Orbiter. Vervolgens slaagden de onderzoekers erin de heersende temperaturen onder het oppervlak van de maan nauwgezet in kaart te brengen.
Graniet op de maan
Het onderzoek leidde tot een verrassende vondst. “We hebben ontdekt dat er op een bepaalde plek op de maan extra warmte uit de grond komt,” legt Siegler uit. “Over deze locatie wordt gedacht dat het lang geleden een actieve vulkaan herbergde, die meer dan 3,5 miljard jaar geleden voor het laatste uitbarstte.” De dode vulkaan bevindt zich tussen de kraters Compton en Belkovich aan de andere kant van de maan. “De plek is ongeveer 50 kilometer breed en ongeveer 10 graden Celsius warmer dan de omgeving,” vervolgt Siegler. “En de enige verklaring die we kunnen bedenken voor de uitgestraalde warmte, is dat er onder de grond een groot stuk graniet verborgen ligt.”
Waarom de onderzoekers de mysterieuze hoge temperaturen in verband brengen met graniet? Allereerst natuurlijk omdat de betreffende plek een vulkaan herbergde. En zoals gezegd gezegd is graniet een stollingsgesteente. “Daarnaast bevat graniet hoge concentraties radioactieve elementen, zoals uranium en thorium, in vergelijking met andere gesteenten in de maankorst,” legt Siegler uit. “Dit veroorzaakt de opwarming die we aan het maanoppervlak kunnen ‘voelen’.”
Batholiet
Het betekent dat er dus een grote, granieten massa onder het maanoppervlak te vinden is. “Het gaat in feite om een 50 kilometer brede batholiet,” legt onderzoeker Rita Economos in iets meer detail uit. “Batholiet is een soort vulkanisch gesteente dat ontstaat wanneer lava in de aardkorst opstijgt, maar niet over het oppervlak wordt uitgespuwd. De rotsformaties El Capitan en Half Dome in Yosemite National Park in de Amerikaanse staat Californië zijn voorbeelden van soortgelijke granietrotsen die naar het oppervlak zijn gestegen,” aldus Economos.
Onverwacht
De vondst is onverwacht. Want zoals gezegd komt graniet – buiten de aarde – bijna niet in het zonnestelsel voor. “Eerlijk gezegd waren we nogal verbaasd toen we het aantroffen,” herinnert Siegler zich. “Op aarde wordt graniet gevormd dankzij water en platentektoniek, verschijnselen die op de maan ontbreken.” Ook universitair docent geologische wetenschappen Stephen Elardo (niet betrokken bij de studie) noemt de ontdekking ‘ongelofelijk interessant’. “Op aarde komt graniet in groten getale voor,” zegt hij. “Mensen denken niet twee keer na over een granieten aanrechtblad in de keuken. Maar in feite is graniet geologisch gezien vrij moeilijk te vormen zonder water en platentektoniek, precies de reden waarom we dit gesteente niet op andere planeten zien.”
De ontdekking toont dan ook aan dat de maan meer op de aarde lijkt dan gedacht. Want blijkbaar herbergen ze allebei dit bepaalde, unieke type gesteente.
Andere plekken
De onderzoekers sluiten niet uit dat er op andere plekken onder het maanoppervlak meer graniet begraven ligt. De vondst van de grote granieten massa opent dan ook de mogelijkheid om te zoeken naar soortgelijke gesteenten op de maan. De bevindingen, gepubliceerd in het vakblad Nature, hebben zelfs implicaties voor analyses van andere planeten. “We laten zien dat teledetectie verborgen kenmerken kan oppikken,” vertelt Siegler. “Dit zal heel nuttig zijn bij de verkenning van andere planetaire lichamen in ons zonnestelsel.”
Al met al laten de onderzoekers zien dat zelfs onze eigen natuurlijke satelliet nog genoeg verrassingen voor ons in petto heeft. De studie heeft dan ook verstrekkende implicaties, ook voor ons begrip van andere planeten. “Als deze bevinding van Siegler en collega’s standhoudt, zal het enorm belangrijk zijn voor hoe we denken over de interne werking van andere rotsachtige lichamen in het zonnestelsel,” besluit Elardo.
