Grootste moderne massa-extinctie blijkt (gelukkig) een mythe

In de jaren 80 verdwenen op een heuvel in Ecuador negentig plantensoorten die nergens anders voorkwamen. Oorzaak: het bos moest plaatsmaken voor landbouwgrond. Het is een indrukwekkend verhaal dat nog steeds inspireert om de regenwouden in Zuid-Amerika te beschermen, maar is het ook waar? Nee dus.

Het uitsterven van de plantensoorten, waarvan velen nieuw waren voor de wetenschap en nog geen naam hadden, stond tot nu toe bekend als een van de beruchtste massa-extincties van de moderne tijd. De planten werden uitgeroeid toen de laatste nevelwouden van de Centinela-bergen langs de kust van Ecuador werden gekapt. Het gold lang als een waarschuwing dat we ons meer moeten inzetten voor natuurbehoud.

Een wonder
Maar het blijkt dus helemaal niet echt te zijn gebeurd, schrijft een internationaal team van botanici in Nature. De onderzoekers hebben jarenlang alle natuurhistorische musea, databases met plantensoorten en de hellingen van de Centinela doorzocht, maar ze vonden geen enkel bewijs dat de planten waren uitgestorven. Wel bleek dat de flora van de Centinela voortleeft in de overgebleven bossen langs de kust in Ecuador. “Het is een wonder”, zegt hoofdonderzoeker Dawson White van Harvard. “Veel van de planten in de Centinela staan nog steeds op punt van uitsterven, maar gelukkig waren de berichten over hun ondergang overdreven. Er is nog tijd om ze te redden.”

Moeilijk zoeken
Maar waarom dachten wetenschappers dan dat de planten waren uitgestorven? Volgens de onderzoekers komt dat omdat er nog weinig over de soorten bekend was. De biologen verzamelden en beschreven in die tijd tal van nieuwe soorten, terwijl ze niet precies wisten welke planten waar groeiden in deze meest diverse bossen ter wereld. Ook zijn planten die eerder als uitgestorven werden beschouwd in Centinela, opgedoken op andere locaties in Zuid-Amerika, terwijl andere ter plaatse opnieuw zijn gevonden door het team. Van de negentig soorten die oorspronkelijk als uitgestorven werden beschouwd, is er slechts één nog niet herontdekt.

De onderzoekers benadrukken hoe moeilijk het is om op plekken met zo’n grote biodiversiteit te bepalen of een soort uitgestorven is of niet. “Pas als we namen hebben voor deze soorten die dan worden vastgelegd in onze wetenschappelijke databases, kunnen we achterhalen waar deze planten elders groeien en wat hun risico op uitsterven is”, aldus White.

Herbaria
Ecuador, hoewel klein, is ongelooflijk divers en biedt een goed voorbeeld van hoe moeilijk het is voor wetenschappers om tropische biodiversiteit te monitoren en te beschermen. Het land bevat meer dan 20.000 plantensoorten, waarvan 4000 nergens anders op aarde voorkomen, honderden nog geen naam hebben, en geen enkele volledig in kaart is gebracht.

Herontdekte wilde bloem Gasteranthus extinctus. Foto: Thomas Couvreur

Herbaria, databases waarin gedroogde planten worden bewaard en beschreven, zijn daarom cruciaal. “Herbaria bieden ons de fundamentele wat en waar van plantendiversiteit”, zegt medeonderzoeker Juan Guevara van de Universidad de Las Américas in Quito. “Ze maakten het mogelijk om dit mysterie op te lossen en vormen de basis van alles wat we weten over welke planten met uitsterven worden bedreigd.”

Acht nieuwe soorten
De auteurs ontdekten ook dat de bossen van Centinela veerkrachtiger zijn dan gedacht. Bij recent veldwerk op kleine afgelegen locaties zijn veel soorten ontdekt die als uitgestorven werden beschouwd, maar is ook een overvloed aan nieuwe, nog onbeschreven planten gevonden. In de afgelopen vijf jaar hebben onderzoekers acht nieuwe soorten beschreven of ontdekt, variërend in grootte van piepkleine wilde bloemen tot enorme woudreuzen. “Een van onze bijzonderste ontdekkingen is een totaal nieuwe soort boom in de katoenfamilie”, vertelt een onderzoeker. “Het is een van de hoogste bomen die we zijn tegengekomen, maar hij is extreem zeldzaam: er zijn nog slechts vijftien exemplaren in leven in Centinela. De soort wordt nu actief bedreigd door lokale houtkap, dus we haasten ons om deze nieuwe boomsoort te beschrijven en zijn zaden te laten groeien in botanische tuinen.”

45.000 soorten bedreigd
Dat die bijzondere plantensoorten niet zijn uitgestorven en het verhaal een mythe blijkt, is natuurlijk goed nieuws, maar het wil zeker niet zeggen dat de studie de wereldwijde biodiversiteitscrisis in twijfel trekt. Volgens de Rode Lijst van de IUCN worden momenteel meer dan 45.000 soorten op aarde met uitsterven bedreigd, waaronder bijna de helft van alle amfibieën, een derde van alle koralen en een kwart van alle zoogdieren. Meer dan 800 plantensoorten zijn hoogstwaarschijnlijk al uitgestorven.

“Planten aan de kust van Ecuador en op veel andere zwaar getroffen plekken in de tropen weten in de laatste hoekjes en gaatjes te overleven”, besluit onderzoeker Nigel Pitman van het Field Museum of Natural History. “Ze houden het echter niet lang vol onder die omstandigheden, maar we hebben nog tijd om actie te ondernemen voordat ze voorgoed verdwijnen.”

Bronmateriaal

"Refuting the hypothesis of Centinelan extinction at its place of origin" - Nature
Afbeelding bovenaan dit artikel: Nigel Pitman

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd