Het monument is iets meer dan 1400 meter(!) lang. En verrassend vroeg in de Maya-geschiedenis opgericht.
In de staat Tabasco – gelegen in het zuiden van Mexico – blijkt onder de grond al duizenden jaren een enorm monument op ontdekking te wachten. En nu is het dan zover: met behulp van LIDAR-technologie hebben wetenschappers het monument gespot. Het bouwwerk gaat de boeken in als het grootste en oudste Maya-monument dat tot op heden is teruggevonden. En kan onze kijk op het prille begin van de machtige en beroemde Maya-beschaving voorgoed veranderen.
Grootste en oudste
Het monument is maar liefst 1402 meter lang en 9 tot 15 meter hoog. Koolstofdatering wijst uit dat het ergens tussen 1000 en 800 voor Christus werd gebouwd. Daarmee is het het oudste Maya-monument dat we kennen. Het is ook het grootste Maya-monument dat tot op heden is ontdekt; en aanzienlijk groter dan piramides en paleizen die in latere perioden werden opgericht.
Dat zo’n groot monument zolang verscholen heeft weten te blijven, lijkt opmerkelijk. Maar grappig genoeg is het juist de omvang ervan die ervoor zorgt dat het bijna niet opvalt. “Dit is een ontwikkeld gebied,” vertelt onderzoeker Takeshi Inomata, verbonden aan de universiteit van Arizona. “Het is geen jungle en er leven gewoon mensen. Maar dit monument was eenieder onbekend, omdat het zo plat en groot is. Het lijkt gewoon een natuurlijk landschap.”
LIDAR
Onderzoekers ontdekten het enorme monument met behulp van LIDAR, oftewel LIght Detection And Ranging. Hierbij worden vanuit een vliegtuig laserstralen op het oppervlak afgevuurd. Deze dringen door eventuele vegetatie heen en weerkaatsen op het oppervlak. Door de tijd die verstrijkt tussen het moment waarop de laserstraal wordt afgevuurd en het moment waarop de laserstraal weer wordt opgevangen, te meten, kan de afstand tot het oppervlak vrij nauwkeurig worden bepaald. En zo kan dus ook een reconstructie worden gemaakt van hoe dat oppervlak eruit ziet en wat er net onder dat oppervlak schuilgaat. “Dankzij lageresolutie LIDAR – uitgevoerd door de Mexicaanse overheid – merkten we al dit enorme platform op,” aldus Inomata. “Vervolgens pasten we LIDAR met een hoge resolutie toe en konden we de aanwezigheid van een enorm gebouw bevestigen.”
Functie
Waar het gebouw precies voor diende, blijft onduidelijk. Maar Inomata heeft er wel ideeën over. “We denken dat het enorme plateau voornamelijk gebruikt werd voor rituelen,” zo vertelt hij aan Scientias.nl. “In het hart van het plateau vonden we een rituele verzameling van bijlen, gemaakt van jade, en andere kostbare objecten. Het ritueel bestond mogelijk uit processies langs de wegen en grote groepen mensen die zich hier verzamelden.”
Olmeken
Het monument dat de onderzoekers hebben ontdekt, heeft behoorlijk wat weg van de gebouwen die we aantreffen in San Lorenzo, een aanzienlijk oudere stad die iets ten westen van het monument ligt en in die tijd in handen van de Olmeken was. Hoewel het er sterk op wijst dat de prille Maya-beschaving zich door deze oude Meso-Amerikaanse volk lieten inspireren, past het monument toch beter bij de Maya’s dan bij de Olmeken, zo stelt Inomata. “Keramiek dat we in dit gebied hebben teruggevonden, lijkt meer op het keramiek dat we in andere delen van het Maya-gebied zien en is heel anders dan keramiek uit het Olmeekse gebied. “En al het obsidiaan (een vulkanisch glas, red.) importeerde men uit Maya-gebieden gelegen in Guatemala. Terwijl je in de Olmeekse gebieden ziet dat veel obsidiaan juist uit Mexico zelf werd gehaald. Dus de mensen die dit monument bouwden, hadden wel interactie met Olmeekse gebieden, maar in het alledaagse leven hadden ze meer met de materialen en ideeën uit de Maya-gebieden.”
Geen elite
Wat verder opvalt, is dat in het monument geen enkel beeld te vinden is van leiders of andere elitaire figuren. Terwijl je bij de Olmeken in dezelfde periode wel behoorlijk wat kolossale beelden van leiders en bijvoorbeeld enorme tronen aantreft. Het wijst er volgens de onderzoekers op dat de prille Maya-beschaving veel minder sociale ongelijkheid kende dan de oudere Olmeekse beschaving. Dat er in die periode desalniettemin zo’n enorm monument verrees, is ronduit opmerkelijk. “Traditioneel gezien dachten archeologen dat er eerst sociale ongelijkheid ontstond, waarna de elite of leiders of andere machtige personen opdracht gaven tot de bouw van enorme monumenten. Maar dit monument laat zien dat grote gebouwen in afwezigheid van de elite werden gebouwd. Hoewel er waarschijnlijk wel leiders waren die een centrale rol speelden in het plannen en organiseren van het werk, ontstonden deze constructies voornamelijk doordat mensen zich er vrijwillig voor inzetten. Je hebt niet per se een goed georganiseerde overheid nodig om dit soort enorme projecten te doen verrijzen. Mensen kunnen samenwerken en iets geweldigs realiseren.”
Het onderzoek verandert zo onze kijk op de prille Maya-beschaving. “De traditionele theorie was dat de Maya-beschaving zich geleidelijk ontwikkelde, met kleine dorpjes, en later kleine tempels en uiteindelijk ontstonden er grote gebouwen die in opdracht van machtige leiders verrezen.” Wat de ontdekking suggereert, is dat het allemaal veel sneller ging en men – als het gaat om de bouw van machtige monumenten – niet op leiders ging zitten wachten.
Bijzonder
De vondst is bijzonder waardevol. En ook zeker verrassend, zo benadrukt Inomata nog eens. “We zochten naar oude plaatsen die stamden uit de begintijd van de Maya-beschaving,” zo vertelt hij aan Scientias.nl. “Dat we vervolgens het grootste gebouw uit het hele pre-Spaanse tijdperk van de Maya’s ontdekten, is geweldig. En de perfect rechthoekige vorm ervan is verbluffend. Zulke gebouwen kenden we nog helemaal niet.”
De ontdekking smaakt naar meer. Zo wordt er – wederom met behulp van LIDAR – momenteel ook in de omgeving van het monument onderzoek gedaan. Dit keer hoopt Inomata op huizen te stuiten van mensen die hier in de tijd dat het monument werd opgericht, woonden. “We willen zien hoe mensen in deze periode leefden.” Want Inomata is ervan overtuigd dat het leven van de Maya’s in deze tijd radicaal veranderde. “Ik denk dat dit een overgangsperiode is geweest. Eerder waren mensen nog semi-mobiel en leunden ze sterk op de jacht en het verzamelen van voedsel, met misschien wat kleinschalige maïsbouw ernaast. Vervolgens gingen ze zich settelen en grootschaliger maïs verbouwen. Wat we nu willen gaan doen, is huizen opgraven, om zo te achterhalen hoe het alledaagse leven van deze mensen in deze periode veranderde.”
