Groenlandse ijskap wordt steeds donkerder – en dat leidt tot extra smelt

Naarmate de sneeuw op de ijskap ouder wordt, wordt deze ook donkerder. En dat gaat de ijskap niet in de koude kleren zitten.

Groenland wordt donkerder. En dat is het resultaat van een blokkade in de atmosfeer die sinds de jaren negentig van de vorige eeuw steeds vaker acte de présence geeft. Dat schrijven onderzoekers in het blad Geophysical Research Letters. Eerder toonden onderzoekers al aan dat deze blokkade tot hogere zomertemperaturen (en dus meer smelt) leidde. En ook wees eerder onderzoek uit dat de blokkade ervoor zorgt dat er minder sneeuw valt en de reeds versneld smeltende ijskap dus ook minder sterk wordt aangevuld.

Oude sneeuw
Een nieuw onderzoek toont nu echter aan dat de blokkade de Groenlandse ijskap nog op een derde manier raakt. Doordat er minder verse sneeuw op de ijskap valt, wordt deze op veel plekken bedekt door ‘oude sneeuw’. En die sneeuw verandert gaandeweg van vorm. “Verse sneeuw ziet eruit als iets wat je in een kleuterklas zou tekenen of uit een vel papier zou knippen: het heeft veel scherpe punten en dat komt omdat het – wanneer de sneeuw valt – extreem koud is in de atmosfeer,” legt onderzoeker Gabriel Lewis uit. “Zodra het op het oppervlak van de ijskap, in de zon rust, verandert de sneeuw van vorm.” De sneeuw wordt ronder. En dat zorgt ervoor dat deze na verloop van tijd minder zonlicht reflecteert dan de kristalvormige verse sneeuwvlokken doen. Het oppervlak van de ijskap wordt in feite dus donkerder. “Wanneer sneeuw ouder wordt zie je – slechts in enkele uren of dagen tijd – een afname in reflectiviteit,” aldus onderzoeker Erich Osterberg. Hierdoor absorbeert de ijskap meer warmte en dat leidt waarschijnlijk tot extra smelt.

Het onderzoek
Dat de reflectiviteit van de Groenlandse ijskap afneemt, is al langer bekend. Het speelt ook al meerdere decennia. Onduidelijk was echter wat de afname veroorzaakte. Speelde de blokkade een rol? Of zaten er meer onzuiverheden in de sneeuw? Of was het een combinatie van beiden? Osterberg en collega’s wijzen nu dus naar de blokkade. Ze baseren zich op onderzoek ter plaatse. Zo bemonsterden ze de sneeuw die op de ijskap rust om vervolgens tot de conclusie te komen dat deze nauwelijks onzuiverheden herbergt. “Het moet wel tot de schoonste sneeuw in de wereld behoren,” oordeelt Lewis. “In het gebied waar wij onderzoek hebben gedaan, lijken de onzuiverheden de verandering in albedo die andere onderzoeksteams hebben vastgesteld, in ieder geval niet te kunnen verklaren.”

25 gigaton
Dat de Groenlandse ijskap donkerder wordt, heeft grote gevolgen. Heel concreet denken wetenschappers dat wanneer de reflectiviteit van de ijskap slechts 1 procent afneemt, dat al resulteert in het verlies van een extra 25 gigaton ijs per jaar. “Die 25 gigaton per jaar maakt ongeveer 10 procent van de jaarlijkse smelt uit,” aldus Osterberg. “Dat lijkt misschien niet veel, maar het gaat om een enorme hoeveelheid water die in de oceaan belandt. Om je er een voorstelling van te maken kun je denken aan een kudde van 200 olifanten die elke seconde van elk uur van elke dag een jaar lang in de oceaan springt.” Maar in plaats van olifanten, gaat het dus om smeltwater. “En al dat extra water draagt bij aan de wereldwijde zeespiegelstijging.” Die 1 procent afname in reflectiviteit is overigens niet zomaar uit de lucht gegrepen. “Satellieten laten zien dat de Groenlandse sneeuw in de afgelopen twintig jaar ongeveer 1 procent donkerder is geworden.”

Driedubbel verlies
Dat de blokkade daar een grote rol in lijkt te spelen, heeft Osterberg ergens wel verbaasd. “Ik was verrast dat we nóg een manier hebben gevonden waarop de atmosferische blokkade die steeds vaker in de zomer optreedt van belang is voor de smelt op Groenland.” De blokkade is eigenlijk niets anders dan een hogedruksysteem dat langdurig – soms wel weken op een rij – boven de ijskap hangt en sneeuwstormen richting het noorden leidt, warmere lucht boven het westen van Groenland parkeert en in een afname van (zonlicht tegenhoudende) bewolking resulteert. “Eerder hebben we al vastgesteld dat de blokkade leidde tot hogere zomertemperaturen en meer smelt. En we ontdekten eerder ook al dat deze leidde tot minder sneeuwval. In dit onderzoek ontdekten we dat de blokkade er ook toe leidt dat de ijskap donkerder wordt, omdat de sneeuw aan het oppervlak ouder is en van vorm verandert. Het laat wel zien dat deze atmosferische blokkade een verlies-verlies-verliessituatie is voor de Groenlandse ijskap.”

Oorzaak
Nu de blokkade op een derde manier betrokken lijkt te zijn bij het afsmelten van de Groenlandse ijskap, rijst opnieuw de vraag waarom dat hogedrukgebied steeds vaker ontstaat. “Dat is een vraag die wij en andere klimaatwetenschappers proberen te beantwoorden,” vertelt Osterberg. Vermoed wordt dat klimaatverandering een rol speelt. “Sommige onderzoekers denken dat de warmere Noord-Atlantische Oceaan bijdraagt aan de blokkade – en die opwarming wordt zeker veroorzaakt door antropogene klimaatverandering – maar daar moet nog meer onderzoek naar worden gedaan.” Het is wat Osterberg betreft een heel belangrijk onderwerp voor vervolgonderzoek. “De atmosferische blokkade is zo belangrijk voor het smelten van Groenlands ijs dat we die beter moeten begrijpen om onze voorspellingen van toekomstige zeespiegelstijgingen te kunnen verbeteren.”

Ondertussen is het volgens Osterberg belangrijk om te benadrukken dat we in dit hele verhaal geen machteloze toeschouwers zijn. En dat het van groot belang is dat we klimaatverandering te lijf gaan. “Ons onderzoek benadrukt nog eens hoe extreem gevoelig de Groenlandse ijskap is voor temperatuur en zomerse weerpatronen, zoals blokkades. Het betekent dat de Groenlandse ijskap steeds sneller zal blijven smelten als de temperaturen blijven oplopen en de atmosferische blokkade zo vaak blijft optreden. Het betekent ook dat als we de opwarming terug weten te dringen of het aantal blokkades terug weten te brengen naar het gemiddelde aantal dat we in de twintigste eeuw noteerden, de smelt van de Groenlandse ijskap beperkt kan worden.”

Bronmateriaal

"Greenland Becoming Darker, Warmer as Snow Changes" - Dartmouth College
Interview met Erich Osterberg
Afbeelding bovenaan dit artikel: Forrest McCarthy

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd