Dat is bijna 30%(!) meer dan de Groenlandse ijskap in de periode tussen 1981 en 2010 gemiddeld in dezelfde maand kwijtraakte.
Het is zomer op Groenland. En dat betekent dat er momenteel meer ijs smelt dan er – door bijvoorbeeld neerslag – bijkomt. Maar in de afgelopen maand ging het allemaal wel heel erg hard. Recente cijfers wijzen uit dat het oppervlak van de Groenlandse ijskap in juli netto zo’n 197 miljard ton ijs is kwijtgeraakt (zie kader). “Tussen 1981 en 2010 raakte de ijskap in de maand juli gemiddeld 142,7 miljard ton ijs kwijt, dus dit jaar ligt het massaverlies bijna 30% hoger,” vertelt klimatoloog Ruth Mottram, verbonden aan het Deense Meteorologisch Instituut.
Hittegolf
Met name in de laatste dagen van juli smolt er veel ijs op Groenland. Het is natuurlijk te herleiden naar de hittegolf die – na eerst West-Europa te hebben geteisterd – naar Groenland verhuisde. Hogere temperaturen leiden met name aan het oppervlak immers tot meer smelt.
Or, in metric units, enough to cover #Germany with almost 7 cm of water.
— Martin Stendel (@MartinStendel) August 2, 2019
Maar de hittegolf is niet de enige drijvende kracht achter de enorme smelt op Groenland. “Eigenlijk ligt het massaverlies al de hele zomer vrij hoog,” vertelt Mottram aan Scientias.nl. “Het is al sinds april vrij warm en droog, met name in het westen van Groenland. De winter was ook vrij droog en dat betekent dat zodra de helderwitte, zonlicht reflecterende sneeuw smelt – en dat gebeurde dit jaar sneller, doordat deze laag dunner was – het donkerdere gletsjerijs bloot komt te liggen, waardoor er meer smelt plaatsvindt.” Donkerder ijs absorbeert namelijk meer zonlicht, waardoor het oppervlak sneller opwarmt. “De droge en warme omstandigheden werden verder uitvergroot door een aanhoudende negatieve Noord-Atlantische Oscillatie, een atmosferisch patroon dat geassocieerd wordt met dit soort zomers in Groenland en ook heel dominant was tijdens andere jaren met veel smelt, zoals 2010, 2012 en 2002.”
Klimaatverandering
Er liggen dus duidelijk meerdere factoren aan de extreme smelt op Groenland ten grondslag. Grote vraag is natuurlijk of deze ook te herleiden zijn naar klimaatverandering. Mottram is voorzichtig. “Net zoals met de Europese hittegolven van vorige en deze zomer worden dit soort weerpatronen in zekere zin uitvergroot: naarmate de temperatuur hoger komt te liggen, worden extreme weersomstandigheden ook steeds extremer. Onduidelijk is nog of de persistente atmosferische patronen die aan deze extremen ten grondslag liggen door klimaatverandering hardnekkiger worden. Het is mogelijk dat door de veel snellere opwarming van het Arctisch gebied deze vreemde patronen de norm worden, maar dat is zeker nog niet bewezen.”
Gevolgen
Terwijl onderzoekers grip proberen te krijgen op wat er op Groenland gebeurt, zijn de gevolgen van de recente smelt op het eiland goed zichtbaar. “Elk jaar zie je tijdens het smeltseizoen grote meren en rivieren gevuld met smeltwater ontstaan,” vertelt Mottram. “In extreme jaren ontstaan ze hogerop.” Onderstaand filmpje laat zo’n rivier gevuld met smeltwater zien. Deze ontstond op West-Groenland nabij de plaats Kangerlussaq.
Greenland record melt going down. @climate_ice @alunhubbard @LarsOstenfeld @climateice @lundbeckfonden August 1, 2019. West Greenland by Kangerlussaq. pic.twitter.com/VDfGfrZqkk
— Caspar Haarløv (@haarloev) August 2, 2019
En op satellietbeelden zijn ook talloze smeltwatermeren op de Groenlandse ijskap te zien. “Wat je vanuit de lucht ook kunt meten, is hoe sterk het oppervlak van de ijskap daalt door wijdverspreide smelt,” aldus Mottram. Het stelt onderzoekers in staat om vrij nauwkeurig vast te stellen hoeveel ijs er aan het oppervlak verdwijnt (en bij komt).
Melt ponds? in western Greenland, active 2019 wildfire?, and 2017 wildfire burn scar, #Greenland?? 1 August 2019 Enh. nat. col. #Copernicus #Sentinel-3?️ Full-size: https://t.co/Ecm3eT0erI #RemoteSensing #Wildfire Image is about 380 kilometers wide pic.twitter.com/HBHnffMeJX
— Pierre Markuse (@Pierre_Markuse) August 2, 2019
Een deel van de smelt zal tijdens de winter weer gecompenseerd worden doordat er dan meer ijs bijkomt dan er verdwijnt. Maar over het algemeen gaat er per jaar meer ijs verloren dan er bijkomt. “In de periode 2002-2016 raakte de Groenlandse ijskap gemiddeld netto 260 miljard ton ijs per jaar kwijt (dat is dan inclusief afkalving en smelt van onderaf, red.),” vertelt Mottram. “Dat resulteert in ongeveer 0,7 millimeter zeespiegelstijging per jaar, van Groenland alleen.”
Geen nieuw record
Hoeveel massaverlies er in 2019 genoteerd zal worden, is nog onduidelijk. “We weten dat dit van jaar tot jaar sterk varieert,” stelt Mottram. “Dat gezegd hebbende, kunnen we wel al stellen dat er dit jaar veel ijs verloren is gegaan: gemiddeld zo’n 6,34 miljard ton per dag.” In de periode tussen 1981 en 2010 was dat gemiddeld 4,4 miljard ton per dag. “Er waren dit jaar dagen waarin het massaverlies boven de 11 gigaton uitkwam, maar ook dagen met veel minder massaverlies doordat er juist sneeuw viel. Daarbij is het belangrijk om te benadrukken dat de extreme smelt met name plaatsvindt in het westen en noorden van Groenland en er op de ijskap in zijn geheel sprake is van behoorlijk wat variatie.” Al met al verwacht Mottram op dit moment niet dat het jaar 2019 bestaande records zal verpulveren. “Het lijkt erop dat dit jaar net in de top vijf terechtkomt als het gaat om de jaren waarin het meeste ijs verloren is gegaan.”
Zeespiegelstijging
Onderzoekers maken zich desalniettemin momenteel behoorlijk zorgen over de Groenlandse ijskap die voldoende ijs herbergt om de wereldwijde zeespiegel met zo’n 7 meter te laten stijgen. “De ijskap zal, zelfs onder de meest extreme emissiescenario’s, veel tijd nodig hebben om te smelten, maar ik denk dat het wel duidelijk is dat we ons voor moeten bereiden op zeespiegelstijging en dat we er – aangezien klimaatmodellen de smeltsnelheid vaak onderschatten – op voorbereid moeten zijn dat de zeespiegel wel eens sneller kan stijgen dan het Intergovernmental Panel on Climate Change in het meest recente rapport stelde. Aan de andere kant denk ik dat catastrofale scenario’s waarin de zeespiegel binnen een eeuw meters stijgt niet waarschijnlijk zijn.”
Ondanks de voorzichtige wijze waarop Mottram de nieuwste wetenschappelijke metingen en bevindingen brengt, kan ze op Twitter regelmatig op kritiek rekenen. Klimaatsceptici bestempelen haar – en collega’s – maar wat graag als ‘alarmist’. Het doet Mottram weinig, zo vertelt ze desgevraagd. “Ik en mijn collega’s beperken zich tot de laatste stand van zaken op het gebied van wetenschap en zijn er niet echt in geïnteresseerd om in debat te gaan met (vaak anonieme) mensen die weigeren om zich te verdiepen in wat de wetenschap over de ijskap zegt.” Waar ze wel toe bereid is, is om oprechte vragen te beantwoorden. En die worden haar via sociale media ook vaak gesteld. “Die vragen beantwoord ik graag, omdat het ons ook dwingt om te reflecteren op de manieren waarop we ons onderzoek communiceren.” Maar nogmaals, met klimaatsceptici kan de klimaatonderzoeker weinig. “Het is al veel langer duidelijk dat het klimaat opwarmt, de menselijke uitstoot van broeikasgassen daarvoor verantwoordelijk is en dat dat een impact heeft op de Groenlandse ijskap. Daarover valt niet langer te discussiëren.”
