Tenzij we ze natuurlijk allemaal laten smelten.
Ongerept en eeuwenlang onaangetast ijs van gletsjers kan als de beste informatie over belangrijke gebeurtenissen op aarde opslaan. Het betekent dat als we deze ijslagen onderzoeken, we veel over vervlogen samenlevingen en onze eigen vergane historie kunnen leren. Met de huidige pandemie schrijven we op dit moment wederom geschiedenis. En het zou goed kunnen dat toekomstige generaties de corona-uitbraak uit het ijs kunnen aflezen.
Atmosfeer
Wetenschappers hebben de afgelopen tijd al aangetoond dat de huidige pandemie de atmosfeer van de aarde beïnvloedt. Doordat mensen aan huis gekluisterd zitten, is de concentratie fijnstof en stikstofdioxide in China en Europa enorm afgenomen. Dat komt omdat er momenteel veel minder gas en olie wordt verbrand, waardoor er minder fossiele brandstoffen in de lucht worden gepompt. Dit heeft geleid tot een verbeterde luchtkwaliteit, wat op zijn beurt duizenden mensen een vroegtijdige dood heeft bespaard.
IJskernen
“De afname van stikstofdioxide en fijnstof zal duidelijk zichtbaar zijn in ijskernen die door toekomstige glaciologen zullen worden opgehaald,” meent onderzoeker Lonnie Thompson. Sneeuw en ijs vangen namelijk alles wat zich in de atmosfeer bevindt op. Zo weten onderzoekers dat chemicaliën, mineralen, microben zoals bacteriën en virussen en ander organisch materiaal zoals stengels en bladeren van planten in het ijs worden bewaard. IJskernen zijn dan ook een waardevolle bron van informatie voor wetenschappers. Ze werken als een soort tijdcapsules: ze bevatten luchtbellen met kleine hoeveelheden oude lucht. En deze oude lucht geeft de onderzoekers een kijkje in de samenstelling van de atmosfeer ten tijde van het ontstaan van de ijslaag.
Industriële revolutie en de Zwarte Dood
IJskernen vertonen dus omgevingsveranderingen, zowel natuurlijke als de door mens veroorzaakte. Zo valt bijvoorbeeld uit het ijs het begin van de Industriële revolutie af te lezen. In een eerdere studie troffen onderzoekers namelijk een arsenaal aan giftige metalen aan in een ijskern uit de Dasuopu-gletsjer, waaronder cadmium, chroom en nikkel die rond 1780 op de gletsjer terecht waren gekomen. Daarnaast vonden onderzoekers in andere ijskernen tekenen van De Zwarte Dood; de pandemie die van 1347 tot 1352 in Europa woedde en vele slachtoffers maakte. Op sommige gletsjers bevat het ijs dat zich in de jaren van de pest vormde, minder lood dan ijs dat in voorgaande jaren ontstond. Dit heeft er mogelijk mee te maken dat mijnbouw ten tijde van de pest sterk afnam, net zoals vandaag sommige industriële activiteiten zijn gestaakt.
De kernen laten gedeeltelijk ook de manier zien waarop mens en milieu met elkaar verbonden zijn. Uit het ijs konden onderzoekers opmaken dat tegelijkertijd met de pest een grote droogte heerste. “De ijskernen opgehaald uit China en de Andes laten zien dat de jaarlijkse ijslagen dunner zijn,” zegt Thompson. “We zien ook hogere niveaus van stof, chloride en fluoride die ontstaan door verdamping als meren opdrogen.” En daar zit een belangrijke connectie. Vanwege de droogte trokken mensen van het platteland naar de stad, waar het steeds drukker werd. Omdat men destijds nog niet over goede hygiëne en behandelplannen beschikte, konden ziekten – waaronder de pest – zich gemakkelijk verspreiden.
Corona-uitbraak
IJskernen vertonen dus fysieke veranderingen die tevens wereldwijde gebeurtenissen kunnen verklaren. En mogelijk zal dit ook gebeuren met de huidige pandemie. IJs dat zich momenteel ophoopt in hooggelegen gebieden zoals op Groenland, verzamelt vrijwel zeker fysiek, chemisch en biologisch bewijs van de corona-uitbraak. “De gegevens worden in het ijs opgeslagen en bewaard,” zegt Thompson. “En dat betekent dat het ijs over 100 of 200 jaar laat zien wat zich momenteel in de atmosfeer bevindt. Dit zal toekomstige generaties vertellen over wat er zich nu op aarde afspeelt.” Bovendien kunnen er ook nog andere tekenen van de pandemie zijn die toekomstige wetenschappers mogelijk in het ijs dat zich nu vormt zullen aantreffen. Tekenen waar hedendaagse wetenschappers nog niets van weten.
De onderzoekers plaatsen echter wel een belangrijke kanttekening. “Dit veronderstelt natuurlijk wel dat de gletsjers in de toekomst zullen blijven bestaan,” zegt Thompson. En dat is momenteel nog verre van zeker. Eerder stelden onderzoekers al dat de Alpen in 2050 hoe dan ook ongeveer de helft van hun huidige gletsjervolume hebben verloren. Ook lijkt klimaatverandering het voortbestaan van iconische gletsjers op de werelderfgoedlijst te bedreigen: zelfs als we onze emissies terugdringen zullen we afscheid moeten nemen van zeker acht iconische gletsjers. En dat terwijl ijskernen dus belangrijke informatie over onze aarde kunnen onthouden, waar we mogelijk ook nog veel van kunnen leren. Want zoals ijskernen hebben laten zien, hebben we al eerder met soortgelijke pandemieën als de huidige te maken gekregen. “Ik vraag me altijd af: kunnen we naar onze geschiedenis kijken en leren hoe de mensheid zich gedroeg en hoe culturen grote rampen hebben overleefd?” zegt Thompson. “Ik vermoed dat hier nog enkele lessen te leren vallen die vandaag de dag nuttig kunnen zijn.”
