Er zijn tot nu toe drie zwaartekrachtsgolven opgevangen van samensmeltende zwarte gaten. Toch is nu mogelijk de eerste zwaartekrachtsgolf gedetecteerd die is ontstaan toen twee neutronensterren samensmolten.
De astrofysicus J. Craig Wheeler van de universiteit van Texas heeft de geruchtenmolen aangezwengeld. Zo schreef hij op 19 augustus de onderstaande tweet:
New LIGO. Source with optical counterpart. Blow your sox off!
— J Craig Wheeler (@ast309) 18 augustus 2017
New Scientist en ScienceAlert schrijven dat het hoogstwaarschijnlijk gaat om botsende neutronensterren, omdat Wheeler het heeft over een ‘optische tegenpartij’. Als twee zwarte gaten botsen, dan is dit niet optisch zichtbaar. Samensmeltende neutronensterren produceren een flinke supernova en dat is natuurlijk duidelijk te zien.
Een andere aanwijzing hiervoor is dat veel optische telescopen de afgelopen dagen hun blik richtten op het sterrenstelsel NGC 4993. Hubble spotte daar op 22 augustus mogelijk twee samensmeltende neutronensterren.
Nog een aanwijzing: LIGO-woordvoerder David Shoemaker heeft het gerucht tot nu toe niet bevestigd, maar ook niet ontkend. Hij zegt alleen dat er sprake is van een geweldige observatieperiode en dat er binnenkort een update volgt van de ontdekkingen.
Right or wrong, I should not have sent that tweet. LIGO deserves to announce when they deem appropriate. Mea culpa.
— J Craig Wheeler (@ast309) 23 augustus 2017
Wheeler heeft inmiddels zijn excuses aangeboden. Wij houden LIGO en VIRGO goed in de gaten, want er komt een officiële verklaring aan. Spannende tijden!
Maar even terug, wat zijn zwaartekrachtsgolven?
Zwaartekrachtsgolven zijn rimpels in de ruimtetijd. Albert Einstein stelde ruim honderd jaar geleden dat onmogelijk is om te spreken over tijd en ruimte als afzonderlijke entiteiten. De vier dimensies van de ruimtetijd zijn lengte, breedte, hoogte en natuurlijk tijd. Zo weten we dat licht in één seconde een afstand van 299.792.458 meter aflegt.
Je moet je de ruimtetijd voorstellen als een vel papier. Planeten en sterren liggen als knikkers op dit vel, waardoor de ruimtetijd lokaal gekromd is. Daarnaast reizen er golven door de ruimtetijd. Dit zijn zwaartekrachtsgolven, die ontstaan bij hele bijzondere gebeurtenissen, bijvoorbeeld wanneer twee zwarte gaten fuseren of wanneer een gigantische ster ontploft. Je kunt het vergelijken met wanneer je een steentje in een plas water gooit. Er ontstaan direct kringen rondom het steentje.
Drie keer ontdekt
Er zijn tot nu toe maar drie zwaartekrachtsgolven ontdekt. Waarom is het niet makkelijker om deze golven te vinden? Wanneer je op het strand ligt, zie je de golven makkelijk over het wateroppervlak rollen. Toch werkt dit niet zo in het heelal, want de hele aarde beweegt ook op een golf. Stel, je rijdt met een snelheid van 120 kilometer per uur op de linkerrijstrook en de automobilist naast je rijdt ook exact 120 kilometer per uur, dan lijkt het alsof zijn auto niet beweegt, maar dat is visueel bedrog. Dit geldt ook voor zwaartekrachtsgolven. De enige manier om ze te vinden is door op meerdere plekken metingen te verrichten en deze metingen vervolgens naast elkaar te leggen. Een goed voorbeeld is het LIGO-experiment in de Verenigde Staten. In twee vacuümbuizen van vier kilometer lang wordt de lengte van een bundel infraroodlicht gemeten. Met deze apparatuur is het mogelijk om piepkleine variaties te meten in de lengte van de bundel, zelfs als die variaties kleiner zijn dan eenduizendste van de diameter van een atoom!