“Neanderthalers hebben ons genen gegeven waarvoor we ze zowel kunnen vervloeken als bedanken.”
Al sinds de uitbraak van het coronavirus vragen onderzoekers zich af hoe het toch komt dat sommige patiënten er met milde klachten van af komen, terwijl anderen op de intensive care belanden en daar soms zelfs komen te overlijden. Inmiddels weten we dat factoren zoals leeftijd en onderliggende aandoeningen van invloed zijn op het ziekteverloop. Ook toonden onderzoekers vorig jaar aan dat geërfde genen van Neanderthalers een grote rol spelen. Maar niet alleen in negatieve zin, zo laat diezelfde onderzoeksgroep nu zien.
Chromosoom drie
Vorig jaar kwamen onderzoekers met een interessante studie op de proppen. Zo blijkt dat bepaalde genvarianten op chromosoom drie, de kans op een ernstig ziekteverloop vergroten. Op chromosoom drie stuitten de onderzoekers op een genetische regio – bestaande uit zo’n 49.400 basenparen – die bij de ernstig zieke coronapatiënten anders was. In totaal kon het team dertien genvarianten aanwijzen die verband houden met een ernstiger ziekteverloop. Mensen met die betreffende genvariant hebben drie keer meer kans om na infectie door het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2 kunstmatig beademd te moeten worden.
Geërfde genen
Hoe deze mensen aan deze genen kwamen? Geërfd van Neanderthalers, zo bleek. Van deze inmiddels uitgestorven mensachtige is bekend dat deze zo af en toe de lakens deelde met de moderne mensen en dat zo genetisch materiaal werd uitgewisseld. Tijdens zo’n romantische ontmoeting – grofweg 60.000 jaar geleden – zouden moderne mensen ook de genvarianten op chromosoom 3 hebben verkregen. In Europa bezit ongeveer één op de zes mensen de genvarianten. In Zuid-Azië beschikt ongeveer 50 procent van de mensen over deze genvarianten terwijl deze in Oost-Azië en Afrika juist weer bijna niet voorkomt.
Beschermende variant
Het betekent dus dat Neanderthalers ons bepaalde genvarianten hebben gegeven waardoor de kans op een ernstige vorm van COVID-19 vergroot. Maar nu blijkt dat Neanderthalers ons niet alleen met vervelende genen hebben opgescheept. Want dezelfde onderzoeksgroep laat nu in een nieuwe studie zien dat Neanderthalers ons ook een beschermende variant hebben gegeven.
Chromosoom twaalf
Deze beschermende genvariant vinden we op chromosoom twaalf. De genen in deze regio worden OAS genoemd en reguleren de activiteit van een enzym dat virale genomen afbreekt. De onderzoekers hebben nu aangetoond dat de Neanderthaler variant van dit enzym dit kunstje efficiënter blijkt te klaren. Het betekent dat mensen die uitgerust zijn met deze van Neanderthalers geërfde genvariant, een 20 procent kleinere kans hebben om na infectie met het coronavirus op de intensive care te belanden.
Zowel vervloeken als bedanken
Het zijn interessante bevindingen. Want het betekent dat we zowel prettige, als onprettige genvarianten van onze verre neven hebben geërfd. “De studie toont aan dat het mes aan twee kanten snijdt,” zegt onderzoeker Hugo Zeberg. “Neanderthalers hebben ons varianten gegeven waarvoor we hen zowel kunnen vervloeken als bedanken.”
En er is meer goed nieuws. De studie toont namelijk ook aan dat de beschermende genvariant van Neanderthalers sinds de laatste ijstijd in frequentie is toegenomen. Dit betekent dat deze nu door ongeveer de helft van alle mensen buiten Afrika wordt gedragen. Anders gezegd, de helft van alle mensen buiten Afrika draagt dus een genvariant die het risico om op de intensive care te belanden, met 20 procent vermindert. “Het is opvallend dat deze Neanderthaler-genvariant in veel delen van de wereld zo normaal is geworden,” vindt onderzoeker Svante Pääbo. “Het is ook opvallend dat twee genetische varianten die zijn geërfd van Neanderthalers de ernst van COVID-19 in tegengestelde richtingen beïnvloedt. Hun immuunsysteem beïnvloedt ons duidelijk op zowel positieve als negatieve manieren.”
