De resultaten werpen een nieuw licht op de verspreiding van de moderne mens in Afrika.
Onderzoekers hebben tussen 1991 en 1994 op de archeologische vindplaats Shum Laka gelegen tussen West- En Centraal-Afrika in, de oudste menselijke resten opgegraven. Het gaat om achttien skeletten behorend tot twee funeraire fasen, waarvan de ene ongeveer 8.000 jaar oud en de andere 3.000 jaar is. In de nieuwe studie heeft een onderzoeksteam zich over deze overblijfselen gebogen en gepoogd het genoom in kaart te brengen. Een vrij uitdagende klus die uiteindelijk een zeer interessant einde kende.
De archeologische vindplaats Shum Laka ligt dicht bij de stad Bamenda in het noordwesten van Kameroen. In deze streek wordt de oorsprong van alle Bantoe-sprekende volkeren vanuit taalkundig perspectief gelokaliseerd. Van hieruit zouden de Bantoe-sprekers zich meer dan 3000 jaar geleden steeds verder naar het zuiden verspreiden, over het hele subcontinent, tot in Zuid-Afrika en de kust van de Indische Oceaan. Maar hun oorsprongsgebied bleef op de archeologische kaart een blinde vlek.
“Het leek ons interessant om DNA proberen te isoleren in deze skeletten en hun genoom te reconstrueren,” vertelt onderzoeker Pierre de Maret die de destijdse opgravingen in Shum Laka leidde. “Zo konden we nagaan welke populaties vandaag nazaten zijn van de archeologische skeletten, en konden we eventuele banden achterhalen tussen de mensen uit deze twee funeraire fasen.” Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Het is namelijk nog niet zo eenvoudig om dit soort informatie uit duizenden jaren oude skeletten te halen die ook nog eens lange tijd in een warme en vochtige omgeving hebben vertoefd. Na verschillende mislukte pogingen slaagde het team er toch in om het volledige genoom van vier skeletten te reconstrueren; twee van 8.000 jaar geleden en twee van 3.000 jaar geleden.
Zeldzaam
Dankzij het in kaart gebrachte genoom, kwamen de onderzoekers erachter dat de twee oudste skeletten aan jongens toebehoorden. De jongste was ongeveer vier jaar oud toen hij overleed, de oudste ongeveer vijftien. De twee jongens blijken familie van elkaar in de de vierde graad. Opvallend genoeg stelden de onderzoekers ook vast dat de tiener een bijzonder zeldzaam A00 haplotype op zijn Y-chromosoom heeft. Deze komt uitsluitend voor in Afrika. Een bijzondere ontdekking: dit is namelijk de eerste keer dat dit haplotype in oud DNA is gevonden.
De twee meer recente skeletten behoren toe aan een jongen van ongeveer acht jaar oud en een meisje van zo’n vier jaar oud. Ook zij zijn familie van elkaar, waarschijnlijk oom en nicht of tante en neef.
Verspreiding
De studie biedt een eerste inzicht in de verspreiding en differentiatie van de moderne mens ten zuiden van de Sahara. Want toen de onderzoekers de genetische gegevens vergeleken met de data die beschikbaar zijn voor verschillende populaties in dit gebied, kwamen ze tot een interessante ontdekking. “Verrassend genoeg staan deze vier genomen veel dichter bij die van Centraal-Afrikaanse jager-verzamelaars dan bij de Bantoe-landbouwpopulaties,” vertelt Pierre de Maret. “Genetisch gezien leunen de vier individuen dicht aan bij een oude basale West-Afrikaanse populatie en tegelijkertijd, maar in mindere mate, bij die van de Centraal-Afrikaanse jager-verzamelaars.”
Bovendien levert de studie een bijdrage aan de reconstructie van homo sapiens-populaties in Afrika. Want op basis van wat we nu weten zijn er ten minste vier modern menselijke afstammingslijnen die zich ongeveer 250.000 tot 200.000 jaar geleden afscheiden en die teruggevonden worden in hedendaagse mensen. Dit benadrukt maar weer het belang van archeologische gegevens uit deze periode voor de evolutie van de mens in Afrika.
