Gedacht werd dat kleine hondenrassen ontstonden na domesticatie. Maar een nieuwe studie bewijst het tegendeel.
Honden zijn er in opvallend veel vormen en maten. Sommige hondenrassen, zoals Golden retrievers en Duitse herders, kunnen wel zestig centimeter hoog worden, terwijl dwergkeeshondjes en chihuahua’s zo rond de twintig centimeter blijven hangen. Lang werd gedacht dat dergelijke ‘schoothondjes’ ontstonden nadat honden gedomesticeerd waren en mensen kleine, schattige metgezellen begonnen te fokken. Maar dat ligt toch net even anders.
Genmutatie
Kleine hondenrassen beschikken allemaal over een bepaalde genmutatie, namelijk de groeifactor IGF1. IGF1 is één van de belangrijkste genetische mutaties die verantwoordelijk is voor de kleine afmetingen van schoothondjes. Wetenschappers hebben getheoretiseerd dat honden in eerste instantie een vrij grote omvang hadden en ongeveer 20.000 jaar geleden, rond de tijd dat ze werden gedomesticeerd, steeds een stukje kleiner werden. Maar nu hebben onderzoekers in een nieuwe studie ontdekt dat de genetische mutatie in het groeihormoon-regulerend gen ook al in meer dan 50.000 jaar oude wolven aanwezig was.
Zoektocht
De zoektocht naar de genmutatie bij honden is overigens al meer dan tien jaar aan de gang. “Het kostte veel tijd om de mutatie te vinden,” vertelt onderzoeker Elaine Ostrander in een interview met Scientias.nl. “We zochten in het coderende gebied, in regio’s tussen genen en in gebieden die verantwoordelijk zijn voor de regulatie van het gen. Maar uiteindelijk vonden we het pas toen we besloten in het gen te kijken, om te zien of er iets interessants op de andere streng zat.” De onderzoekers vonden de mutatie uiteindelijk in het DNA dat de expressie van het gen regelt. Volgens de onderzoeker heeft het erg geholpen dat ondertussen de genomen van meer dan 250 hondenrassen in kaart zijn gebracht. “We konden daardoor grote en kleine honden met elkaar vergelijken,” vertelt Ostrander.
Oerwolf
Om vervolgens te bepalen wanneer de IGF-1-mutatie voor het eerst opdook, zochten de onderzoekers door oud wolven-DNA. Hiervoor bogen ze zich onder andere over het DNA van een 54.000 jaar oude steppewolf (Canis lupus campestris). Het leidt tot een interessante ontdekking. Want ook deze oerwolf blijkt de betreffende genmutatie te bezitten. En dat terwijl deze wolf ver vóór domesticatie leefde. “We waren zeer verrast om het kleine allel (een bepaalde variant van een gen, red). in oud DNA te zien,” vertelt Ostrander. “Het is alsof de natuur het al tienduizenden jaren in haar achterzak had zitten, totdat het nodig was,” zegt Ostrander.
Hondachtigen
De bevindingen zijn overigens niet alleen van toepassing op honden en wolven. Zo blijkt de IGF1-mutatie ook een sleutelrol te hebben gespeeld in de evolutie van kleinere hondachtigen zoals jakhalzen, coyotes en Afrikaanse wilde honden. Ondanks dat wetenschappers dachten dat het allel voor een kleiner gestalte dus veel nieuwer was, blijkt dat dus niet het geval. “Het laat zien dat bepaalde zaken waarvan we denken dat ze heel modern zijn, eigenlijk al heel oud zijn,” zegt Ostrander.
Volgens de onderzoeker is de ontdekking van de genmutatie heel belangrijk. “Het vertegenwoordigt een belangrijk stukje van de puzzel over hoe de grootte in rassen wordt gereguleerd,” vertelt ze. “Honden vertonen meer variatie in grootte dan enig ander zoogdier op aarde. Leren hoe de natuur dat doet, is een grote stap voorwaarts in ons begrip van de groei en de regulering daarvan onder zoogdieren.”
Hondenrassen
Ondanks dat het IGF1-gen een hele belangrijke rol speelt bij het bepalen van de lichaamsgrootte van een hond, is het niet het enige gen dat daar invloed op heeft. Onderzoekers zijn dan ook van plan om tevens de andere genen die daarmee te maken hebben, te bestuderen. “Aangezien honden vrij recent zijn geëvolueerd, bestaan er eigenlijk vrij weinig genen die de lichaamsgrootte regelen,” zegt Ostrander. “Hondachtigen bezitten er slechts 25, terwijl mensen er enkele honderden hebben.”
Het uiteindelijke doel is om beter te gaan begrijpen hoe de verschillende genen samen de exacte grootte van elk ras bepalen. “We willen beter inzicht krijgen in hoe die 25 genen precies samenwerken en honden voortbrengen van variërende grootte; van chihuahua’s tot Duitse doggen,” besluit Ostrander.
