Genetisch gemodificeerde tomaat helpt het omvangrijke vitamine D-tekort mogelijk de wereld uit

Wereldwijd lijdt ongeveer een miljard mensen aan een tekort aan vitamine D. Maar onderzoekers hebben een inventieve manier bedacht om de tomaat een heuse vitamineboost te geven en zo nóg gezonder te maken.

Het binnenkrijgen van voldoende vitamine D is heel belangrijk. Zo speelt het een belangrijke rol bij het behoud van sterke botten, tanden en spieren en een goede afweer. Toch lijden veel mensen aan een tekort. Zo krijgt wereldwijd ongeveer een miljard mensen te weinig vitamine D binnen, waardoor ze een grotere kans hebben op de ontwikkeling van bepaalde ziektes, zoals kanker, de ziekte van Parkinson en dementie. Daarnaast hebben studies aangetoond dat een tekort aan vitamine D verband houdt met een ernstigere vorm van COVID-19. Onderzoekers besloten daarom op zoek te gaan naar manieren om dit tekort de wereld uit te helpen. En misschien dat een genetisch gemodificeerde tomaat wel uitkomst biedt.

Vitamine D
Een belangrijke bron van vitamine D is de zon. Wanneer ons lichaam zonnestralen vangt, maakt het zelf vitamine D aan. Maar in de winter en op hogere breedtegraden is de zon niet sterk genoeg, waardoor het menselijk lichaam er niet in slaagt op natuurlijke wijze vitamine D aan te maken. En dan moeten mensen het met name uit voeding of supplementen halen. Ze zijn dan voornamelijk aangewezen op vette vis, vlees en eieren. Hier ligt echter ook gelijk het probleem. Steeds meer mensen proberen namelijk een vegetarisch of zelfs veganistisch voedingspatroon aan te houden. En naast de genoemde voedingsmiddelen bevat eigenlijk maar weinig voedsel genoeg vitamine D. Het betekent dat een vitamine D-tekort al snel op de loer ligt.

Vitamine D komt in onze voeding in twee verschillende vormen voor, namelijk ergocalciferol (vitamine D2) en cholecalciferol (vitamine D3). “Momenteel zijn alle vitamine D3-voedingsbronnen afkomstig van dieren,” vertelt onderzoeker Cathie Martin in gesprek met Scientias.nl. “Je kunt vitamine D2 uit paddenstoelen halen, maar dit is niet zo effectief als vitamine D3. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine D3 zijn dus eigenlijk niet geschikt voor veganisten of vegetariërs. Zij zijn daarom aangewezen op voedingssupplementen die bereid zijn uit algen of veganistische korstmossen. Deze zijn echter veel duurder dan reguliere D3-supplementen.”

Tomaat
De onderzoekers besloten daarom op zoek te gaan naar manieren om het vitamine D-tekort het hoofd te bieden. En ze zochten hun heil in de… tomaat. In de nieuwe studie sleutelde Martin samen met haar collega’s aan het genoom van deze vrucht om ervoor te zorgen dat deze meer vitamine D bevat. Waarom de tomaat? Tomaten bevatten van nature al één van de bouwstenen van vitamine D3, namelijk provitamine D3. Provitamine D3 hoopt zich echter normaal gesproken niet op in rijpe tomatenvruchten. “Dat komt omdat tomaten over een enzym beschikken dat provitamine D3 omzet in cholesterol,” legt Martin uit. “Dit betekent echter wel dat we deze activiteit kunnen uitschakelen zonder andere processen te beïnvloeden die de groei en ontwikkeling van tomatenplanten aantasten. Bovendien kozen we voor de tomaat omdat dit de meest gegeten groente ter wereld is én het is heel gezond; zo bevat het onder andere vezels en belangrijke vitamines. En, niet onbelangrijk, tomaat is heerlijk!”

Techniek
Om wat dieper op de techniek in te gaan, de onderzoekers bewerkten zoals gezegd een gen dat betrokken is bij de omzetting van provitamine D3 in cholesterol. Daarbij werd de werking van het bepalende ezym geblokkeerd. “Met behulp van genbewerking verwijderden we een DNA-sequentie in het gen dat voor het enzym codeert,” licht Martin desgevraagd toe. “Dit verhinderde dat er een actief enzym werd geproduceerd.” Het resultaat is de ophoping van vitamine D3 in de vruchten en bladeren van de tomatenplant, zonder dat de groei, ontwikkeling of opbrengst van de plant wordt beïnvloedt. En na blootstelling aan UV of zonlicht, kan het vervolgens doeltreffend worden omgezet in het zeer begeerde vitamine D.

Vergelijkbaar
De onderzoekers stellen dat de vitamine D die je kunt halen uit hun genetisch gemodificeerde tomaten gelijk staat aan het eten van twee middelgrote eieren of 28 gram tonijn. En dat is behoorlijk. “Het is meer dan we hadden verwacht,” stelt Martin. “Momenteel bevat namelijk geen enkele groente genoeg vitamine D3. Dat komt omdat planten van nature slechts zeer lage concentraties aanmaken.” Maar de genetisch gemodificeerde tomaten zouden ons dus goed kunnen helpen om de aangeboden dagelijkse hoeveelheid binnen te krijgen.

Smaak
Overigens hoef je niet bang te zijn dat deze bewerkte tomaten aanzienlijk van hun normale tegenhangers verschillen. “De gemanipuleerde lijnen lijken precies op hun ouders,” vertelt Martin. “Ze verschillen alleen door de toevoeging of verlies van een klein aantal basenparen in het specifieke doelwitgen. Kortom, ze zien eruit en smaken precies zoals normale tomaten.”

Aanvaardbare bronnen
Lukt het je dus niet om genoeg in de zon te zitten of om voedingsmiddelen te eten waar vitamine D3 in zit, dan bieden de genetisch gemodificeerde tomaten mogelijk uitkomst. “Onze tomaten zijn veganistisch aanvaardbare bronnen van vitamine D3,” concludeert Martin. “Bovendien zijn ook de bladeren – die momenteel een afvalproduct zijn – rijk aan provitamine D3 en zouden dus gebruikt kunnen worden voor de productie van vitamine D3-supplementen.”

Het betekent dat genetisch gemodificeerde tomaten mogelijk zelfs de potentie hebben om korte metten te maken met het wereldwijde vitamine D-tekort en een oplossing kunnen zijn voor miljoenen mensen wereldwijd. En niet alleen aan de tomaat kan doeltreffend worden gesleuteld. De onderzoekers stellen namelijk dat ook andere groenten een vitamineboost kunnen krijgen. “Mogelijk kunnen we soortgelijke veranderingen bewerkstelligen in naaste verwanten,” zegt Martin. “Denk aan aardappels, aubergine en paprika.”