Het is weer december en dat betekent: geminiden! Bereid je voor op een (hopelijk) spectaculaire hemelshow.
In de nacht van donderdag 14 op vrijdag 15 december is het weer feest aan de nachtelijke hemel. Zo vindt op donderdag 14 december rondt 17.30 uur het maximum plaats van de meteorenzwerm de Geminiden. Dit betekent dat een paar uur later, op vrijdag 15 december rond 01.00 uur, de meeste meteoren per uur te zien zijn. De weersomstandigheden zijn deze keer gunstig te noemen, en dus zal de nachtelijke hemel ook dit jaar weer verlicht worden met tientallen ‘vallende sterren’.
Tientallen vallende sterren
In onze streken kunnen we waarschijnlijk genieten van ongeveer 50 tot 65 meteoren per uur. Wanneer we de meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren meerekenen, kunnen we bij een donkere, heldere hemel in totaal ongeveer 55 tot 75 ‘vallende sterren’ per uur waarnemen. Op een locatie met weinig lichtvervuiling zijn bijna drie keer zoveel meteoren waarneembaar in vergelijking met sterk verstedelijkte gebieden.
De Geminiden
De Geminiden is de op één na grootste jaarlijkse meteorenzwerm aan de sterrenhemel. Deze meteorenzwerm is vernoemd naar het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini in het Engels), omdat de sterrenregen daar vandaan lijken te komen. In december staat dit sterrenbeeld ’s avonds boven de oostelijke horizon, en ’s ochtends boven de westelijke horizon. De piek van de Geminiden is met minder dan 24 uur vrij kort, waardoor het het maximum regelmatig ongunstig valt. Zo komt het soms voor dat de maan te fel schijnt, of dat er wolken ons het zicht ontnemen. De aanwezigheid van de maan zal dit keer echter geen hinder veroorzaken. Of ook de weergoden ons gunstig gestemd zijn, zullen we nog even moeten afwachten.
Eerdere jaren
Dit jaar kunnen we ons verheugen op een aanzienlijk groter aantal vallende sterren dan vorig jaar, toen er naar schatting tussen de 25-36 meteoren per uur waren. In het jaar daarvoor waren de omstandigheden veel gunstiger, met de mogelijkheid om maar liefst 110 ‘vallende sterren’ per uur te spotten! Ook in 2020 was het aantal meteoren indrukwekkend, rond de 100 per uur.
Vallende sterren
Zoals eerder gezegd verwijzen we naar de Geminiden in de volksmond ook wel met de term ‘vallende sterren’. En alhoewel hier op aarde het inderdaad toch een beetje lijkt alsof er massaal sterren in rap tempo naar beneden storten, is dit (gelukkig) niet het geval. Nee, het evenement is een direct gevolg van de zwaar vervuilende ruimtelijke trip die de planetoïde Phaethon ooit eens heeft gemaakt. Hierbij heeft Phaethon een gigantische stofwolk aan klein ruimtegruis achtergelaten, die precies op de baan ligt van onze aarde. Elk jaar slingeren we daar zo rondom dezelfde datum doorheen, waarbij er dus veel stof in onze atmosfeer terecht komt. Dit ruimtepuin dringt de aardatmosfeer met hoge snelheid binnen, waardoor het wordt afgeremd en verhit. Ook de lucht rond het puindeeltje wordt verhit en gaat gloeien, wat een lichtflits veroorzaakt. Uiteindelijk verbrandt het stof in de atmosfeer. Galactisch stofzuigen zou dus een betere naam zijn, maar dat klinkt dan weer niet zo romantisch.
Het is dan waarschijnlijk ook wel meteen de meest gewelddadige vorm van schoonmaken die we hier op aarde kunnen zien. Zo dringt dit ruimtepuin onze atmosfeer binnen met snelheden van wel 125.000 kilometer per uur, wat meer dan 40 keer sneller is dan een kogel die afgeschoten wordt. Daarnaast kenmerken de Geminiden zich door hun grote aantallen, de helderheid, de gelige kleur en de korte sporen die ze achterlaten. Je hoeft trouwens niet bang te zijn dat er tijdens dit evenement brandend ruimtegruis op je hoofd belandt: verreweg de meeste meteoren branden weg op een hoogte tussen de 70 en 90 kilometer boven het aardoppervlak. In een uiterst geval branden ze weg op een hoogte van 40 kilometer boven het aardoppervlak, maar dat is wel héél zeldzaam.
Intensiteit
Overigens ook interessant: ondanks dat de Geminiden met het blote oog zichtbaar zijn, werden deze pas voor het eerst in 1862 gespot. Sinds deze ontdekking is het evenement in hevigheid toegenomen. Echter is de verwachting wel dat het aantal meteoren de komende eeuw alweer af zal nemen, totdat deze uiteindelijk niet meer te zien is. Een goed excuus dus om, nu het nog kan, op de nacht van donderdag 14 en vrijdag 15 december naar buiten te gaan om het spektakel te aanschouwen.
Dat doe je zo: zoek een gebied op waar geen (felle) verlichting brandt. Ga plat op je rug liggen met je voeten naar het zuiden gericht en kijk omhoog. Het duurt even voordat je de vallende sterren kan aanschouwen. Hiervoor moeten je ogen eerst ongeveer een half uur wennen aan het donker. Als het goed is, zou je met 65 vallende sterren per uur dus meer dan één per minuut moeten kunnen zien. Een tip: het is ’s nachts vrij koud in de wintermaanden, dus zorg ervoor dat je een warme jas aanhebt en een deken of slaapzak meeneemt voor extra comfort. Als je eenmaal gewend bent komt het magische moment: het ruimtelijke schouwspel waarin de schoonmaakwoede van Moeder Aarde een sleutelrol speelt ontvouwt zich voor je ogen. Veel kijkplezier!
