Gekko’s kunnen hun eigen geur herkennen, maar weten het ook wanneer ze met een soortgenoot te maken hebben. Ze gebruiken hun tong om geuren te vergelijken.
Gekko’s geven feromonen af via hun huid en uitwerpselen. Ze stoppen af en toe tijdens hun wandelingen om met hun tong de geur van soortgenoten te vergelijken met hun eigen geur. De reptielen communiceren op die manier met elkaar. Hun sociale gedrag is daarmee veel uitgebreider en ingewikkelder dan tot nog toe werd aangenomen. Ook zijn ze een stuk intelligenter dan gedacht. Zo hebben onderzoekers van de Universiteit van Bern aangetoond dat gekko’s zichzelf kunnen herkennen, net als de mens.
Slimme elite
Zelfherkenning is het vermogen om prikkels te detecteren die van jezelf komen. Wij mensen herkennen onszelf als we in de spiegel kijken en zo zijn er nog een aantal dieren die hun spiegelbeeld herkennen, zoals mensapen, dolfijnen, olifanten en eksters. Een hond daarentegen heeft geen idee dat hij zichzelf ziet in de spiegel. Hij denkt met een andere hond te maken te hebben. Maar dat hoeft niet te betekenen dat zelfbewustzijn voorbehouden is aan een slimme elite van warmbloedige zoogdieren en vogels.
Vurige feromonen
Veel dieren zijn minder visueel ingesteld. De gekko bijvoorbeeld, is meer gefocust op geuren. Hij gebruikt zijn tong om, net als andere hagedissen en slangen, de geur van andermans feromonen op te vangen. Als gekko’s een muur beklimmen, dan pauzeren ze af en toe om hun tong uit hun bek te hangen en hem rond te wapperen. Op deze manier sporen ze potentiële partners of rivalen op. De Zwitserse experimenten bevestigen dat gekko’s ook tot zelfbewustzijn in staat zijn. Tijdens de tests waren de dieren meer geïnteresseerd in de feromonen van andere gekko’s dan in die van henzelf. Hieruit blijkt volgens de onderzoekers dat de hagedissen feromonen gebruiken voor sociale communicatie.
Wattenstaafjes met gekko- en pepermuntgeur
Het team schotelde de gekko’s in hun kooi allemaal verschillende geuren voor via wattenstaafjes. Naast hun eigen lichaamsgeur en die van hun soortgenoten, passeerden controlegeuren als water en pepermunt de revue. De hagedissen staken telkens als ze iets nieuws roken hun tong uit in de richting van het wattenstaafje. Vlak daarna richtten ze met hun tong naar de wand van hun verblijf. Dit gedrag interpreteerden de onderzoekers als een teken dat de gekko’s eerst de geur van het wattenstaafje in zich opnamen en die vervolgens vergeleken met hun eigen geur die aan de binnenkant van de kooi hangt. “De gekko’s gaan vaker heen en weer met hun tong als ze worden geconfronteerd met de geur van een andere gekko, in vergelijking met hun eigen geur op een wattenstaafje. Dit geeft aan dat ze hun eigen geur kennen”, legt hoofdonderzoeker Birgit Szabo uit.
Poepstaafjes
In een tweede experiment kregen de gekko’s op het oog wat minder smakelijke wattenstaafjes aangereikt, namelijk met de geur van hun eigen uitwerpselen en die van hun soortgenoten. Gekko’s laten niet alleen feromonen achter in hun huidafscheiding, maar ook in hun drollen. Dit doen zij bijvoorbeeld om hun territorium af te bakenen. Ook dit is een vorm van sociale communicatie die deze reptielen gemeen hebben met een groot aantal zoogdieren.
Socialer en intelligenter dan gedacht
De bevindingen laten zien dat gekko’s met elkaar ‘praten’ via het uitstoten en met de tong oppikken van geurstoffen. Zo onderscheiden zij zichzelf van andere gekko’s, zoeken ze naar een partner, houden ze de concurrentie in de gaten en kunnen ze een boodschap aan hen overbrengen. “Hagedissen en reptielen worden over het algemeen gezien als asociale en primitieve dieren. Ze zijn dan wel koudbloedig, maar we moeten erkennen dat reptielen socialer en intelligenter zijn dan we dachten”, zegt Szabo.
“Reptielen, en dan vooral gekko’s, zijn bij uitstek geschikt om fundamentele vragen over de evolutie van sociaal gedrag te onderzoeken. Er is een grote verscheidenheid aan sociale structuren, leefwijzen en leefomgevingen te vinden bij gekko’s. Wij als wetenschappers vallen met onze neus in de boter, omdat we hierdoor de wisselwerking tussen cognitie, communicatie en sociaal gedrag van een genetisch afgebakende groep hagedissen kunnen bestuderen en kunnen vergelijken met bepaalde zoogdieren en vogels”, besluit gedragsecologieprofessor Eva Ringler.
