Het laat zien dat vrouwtjes die door opdringerige mannetjes worden lastiggevallen, niet zo passief of hulpeloos zijn als eerder werd gedacht.
Vrouwelijke kikkers krijgen het tijdens het broedseizoen soms zwaar te verduren. Het is niet ongebruikelijk dat ze door meerdere mannetjes tegelijkertijd worden besprongen, wat haar in het ergste geval zelfs fataal kan worden. Eerder werd gedacht dat vrouwtjes zich in deze penibele situaties nauwelijks konden verweren. Maar dat blijkt toch niet het geval, zo ontdekten onderzoekers.
Broedseizoen
De gewone kikker houdt er een nogal turbulente voortplantingsstijl op na. De paartijd vindt meestal gedurende slechts enkele dagen tot twee weken in het vroege voorjaar plaats. Tijdens deze periode verzamelen honderden tot duizenden dieren zich bij de vijver. Vrouwtjes paren in tegenstelling tot de mannetjes niet elk jaar, waardoor de mannetjes telkens ruim in de meerderheid zijn. De concurrentie is moordend en kieskeurig zijn ze daarom allerminst: mannetjes klampen zich vol enthousiasme vast aan bijna alles dat beweegt. Het komt dan ook niet zelden voor dat een mannetje een ander mannetje aanziet voor een vrouwtje. Wanneer een ander mannetje wordt vastgegrepen, slaakt hij een soort noodkreet om aan te geven dat hij een vergissing maakt.
De gewone kikker (Rana temporaria) behoort tot de familie echte kikkers (Ranidae). Dit is een van de bekendste soorten kikkers en komt voor in grote delen van Europa. Ook in Nederland en België kun je ‘m spotten. Het beestje heeft een bruine huidskleur, maar de kleur kan variëren van bruin tot groen, afhankelijk van de omgeving en temperatuur. Tijdens het paarseizoen zijn de mannetjes erg vocaal en kwaken ze om vrouwtjes aan te trekken. Dit leidt tot kikkerconcerten die karakteristiek zijn voor het vroege voorjaar. Daarnaast leven ze relatief lang. Ze hebben een levensduur van ongeveer 5 tot 10 jaar, al zijn er zelfs exemplaren beschreven van meer dan 10 jaar oud.
Omdat vrouwtjes zo sterk in de minderheid zijn, gebeurt het regelmatig dat meerdere mannetjes zich aan hetzelfde vrouwtje vastklampen en zo een soort ‘paarbal’ vormen. En dat brengt het vrouwtje er niet altijd levend vanaf. Het gebeurt vaak genoeg dat ze in dit proces sterft. Eerder dachten wetenschappers dat de vrouwtjes zich niet tegen de opdringerige mannetjes konden verzetten. Maar onderzoekers hebben nu ontdekt dat ze stiekem toch precies weten hoe ze zich kunnen verdedigen.
Tactieken
De kikkers houden er verschillende tactieken op na. De meest gebruikelijke manier waarop vrouwtjes proberen te ontsnappen aan de greep van mannetjes, is door zich om hun eigen as te draaien. Bovendien viel het de onderzoekers op dat vrouwtjes twee verschillende geluiden produceren. Zo imiteren ze de noodkreet die mannetjes maken wanneer ze onverhoopt door een ander mannetje worden besprongen. Daarnaast laten ze soms ook een soort hoog gepiep horen. Tot op heden is de betekenis van het laatste geluid nog steeds onduidelijk.
Dood
Hoewel deze gedragingen al behoorlijk verbazingwekkend zijn, ontdekten de onderzoekers een nog verrassendere manier waarop vrouwtjes mannetjes op afstand proberen te houden. In het laatste, meest opmerkelijke geval lijken vrouwtjes namelijk te doen alsof ze dood zijn. Ze strekken hun ledematen strak van hun lichaam af en blijven vervolgens roerloos liggen totdat het mannetje hen eindelijk loslaat.
Uitzonderlijk
Onderzoekers staan perplex. “Dit gedrag is uitzonderlijk en maar zelden waargenomen,” zegt co-auteur Carolin Dittrich. “Ik ben bekend met slechts een beperkt aantal onderzoeken waarin het veinzen van de dood wordt geassocieerd met voortplanting, bijvoorbeeld bij spinnen of libellen. Meestal wordt gedacht dat deze strategie alleen wordt gebruikt als laatste redmiddel om aan roofdieren te ontkomen.”
Paarballen
De onderzoekers denken het opmerkelijke gedrag van de vrouwtjes echter wel te kunnen verklaren. “We denken dat dit gedrag is ontstaan om vrouwtjes te helpen voorkomen dat ze in paarballen terecht komen, wat vaak tot hun dood leidt,” aldus onderzoeker Mark-Oliver Rödel. “Door te roepen geven de vrouwtjes aan dat ze niet willen paren. En als dat niet werkt, kunnen gestreste vrouwtjes hun dood in scène zetten.”
De bevindingen uit de studie, gepubliceerd in het tijdschrift Royal Society Open Science, laten zien dat vrouwelijke kikkers een hele slimme manier hebben ontwikkeld om aan opdringerige mannetjes te ontkomen. Het betekent dat ze dus niet zo passief of hulpeloos zijn als eerder werd gedacht. Het verandert onze kijk op deze beestjes dan ook behoorlijk. “Ons onderzoek toont aan dat zelfs bij veelvoorkomende en grondig bestudeerde inheemse soorten nog steeds verrassende ontdekkingen kunnen worden gedaan,” besluit Dittrich.
