Bij een Japanse schildwantssoort blijkt het ‘oor’ op de achterpoten helemaal geen oor te zijn: het is een broedplaats voor handige schimmels.
De Japanse schildwantssoort komt uit de familie Dinidoridae en heet Megumenum gracilicorne. De vrouwtjes van deze soort hebben een speciaal orgaan op de achterpoten. Voorheen werd gedacht dat het hier om een soort ‘oor’ ging. Die gedachte is helemaal niet zo gek: insecten hebben vaak gehoororganen op vreemde plekken zitten. Zo zitten bij krekels de ‘oren’ op de voorpoten en bij cicaden, sprinkhanen, motten en bidsprinkhanen op het borststuk of het achterlijf.
Bij de schildwantssoort uit Japan leek het erop dat het oor op het achterbeen zat. Inmiddels vertelt een nieuw onderzoek een heel ander verhaal: het is een speciaal orgaan dat handige schimmels een nieuw thuis geeft, zodat het vrouwtje dit later op de eieren kan smeren. De schimmel groeit vervolgens razendsnel uit tot een dikke, beschermende ‘vacht’ die hongerige wespen op afstand houdt. Het onderzoek is te vinden in Science.
Voorouder
Tijdens het onderzoek werd duidelijk dat de schildwantssoort niet wordt geboren met gebruiksklare schimmels. In plaats daarvan ontdekte het team dat elk vrouwtje haar eigen schimmels uit de omgeving moet verzamelen. Dit gebeurt pas op het moment dat ze volwassen zijn. Wel opvallend: alle gevonden schimmels kwamen uit de draadvormige schimmelfamilie Cordyceps.
De donzige laag blijkt de eieren daadwerkelijk te beschermen tegen natuurlijke vijanden. Tijdens proeven in het laboratorium en in het veld werden eieren met en zonder schimmellaag aangeboden aan wespen met een knaag in de maag. De uitkomst sprak voor zichzelf: eieren met een schimmellaag werden veel minder verorberd dan eieren zonder donskraag. Het team laat weten dat wespen de beschermende laag niet aanraakten en liever van een afstand toekeken.
Het verhaal beperkt zich echter niet tot alleen M. gracilicorne. De onderzoekers keken ook naar andere verwante schildwantssoorten die ‘in de buurt’ leefden. Zo hebben ze ook gekeken naar soorten uit Taiwan en naar soorten die afkomstig zijn van een eiland dat ten zuidwesten van Japan ligt. Al deze soorten bleken het voorbeeld van M. gracilicorne te volgen: de vrouwtjes hadden eenzelfde orgaan op de achterpoten en vertoonden hetzelfde gedrag. Volgens het team wijst dat er mogelijk op dat zowel het orgaan als het gedrag in een gemeenschappelijke voorouder zijn ontstaan.
credit: AIST
Donsjasje
De vondst is om meerdere redenen toch best belangrijk te noemen. Allereerst is er natuurlijk de ontdekking zelf: we weten nu dat de vrouwtjes van schildwantssoorten uit dit gebied speciaal insmeergedrag kunnen vertonen en hier zelfs speciaal een schimmel voor uitzoeken. Echter is er ook een andere les te leren: aannames op basis van uiterlijkheden kunnen, ook bij insecten, bijzonder verraderlijk zijn. Het team laat weten dat de originele aanname in het verleden is gedaan, omdat het speciale orgaan erg op de gehoororganen van andere insectensoorten lijkt.
Wat begon als de zoektocht naar een oorgat eindigt zo in het ontdekken van een bijzondere samenwerking tussen een schildwants uit Japan (of Taiwan) en haar schimmelpartner. Het onderzoek laat zien hoe een symbiotische relatie, waarbij alle samenwerkende soorten ‘profijt hebben’, op een simpele manier toch een sterke verdediging kunnen vormen. Daar is dus niet altijd een superingewikkeld mechanisme voor nodig; soms is een simpel donsjasje meer dan genoeg.
