Het gaat om een patiënt wiens lichaam het schier onverslaanbare virus geheel eigenhandig volledig lijkt te hebben opgeruimd. Het is – voor zover we weten – pas de tweede HIV-patiënt die daar in geslaagd is.
Dat is te lezen in het blad Annals of Internal Medicine. De patiënt – die in het onderzoeksartikel om privacyredenen wordt aangeduid als de Esperanza Patient – kreeg in 2013 te horen dat er sprake was van een infectie met het human immunodeficiency virus 1 (HIV-1). Maar inmiddels is het acht jaar later en kunnen onderzoekers het virus nergens meer vinden. En dat terwijl de patiënt al jaren geen hiv-remmers gebruikt en de onderzoekers toch echt grondig naar het virus gezocht hebben; ze analyseerden meer dan 1 miljard bloedcellen en 500 miljoen weefselcellen.
Opmerkelijk
Het is een opmerkelijk verhaal. Niet in de laatste plaats, omdat wie het HIV-virus oploopt daar eigenlijk nooit meer vanaf komt. Het virus heeft namelijk de gewoonte om tijdens de infectie kopieën van het genoom in het DNA van cellen te plaatsen en zo een zogenoemd virusreservoir aan te leggen. Anti-HIV-medicatie en het immuunsysteem kunnen geen grip krijgen op dat virusreservoir. En bij de meeste patiënten kunnen vanuit dat reservoir continu nieuwe virusdeeltjes in het lichaam worden gebracht. Met behulp van antiretrovirale middelen kan gelukkig wel voorkomen worden dat het reservoir nieuwe virusdeeltjes voortbrengt, maar de middelen kunnen het reservoir zelf niet wegnemen. Het betekent dat de meeste HIV-patiënten een leven lang van medicatie afhankelijk zijn.
Elite controllers
Maar er zijn uitzonderingen, zo ontdekten onderzoekers jaren geleden al. Er zijn namelijk mensen die na een HIV-infectie geen medicatie hoeven te gebruiken. Onderzoekers noemen deze patiënten ook wel ‘elite controllers‘. Ze bezitten net als andere HIV-patiënten wel de voor HIV zo kenmerkende virusreservoirs, maar die reservoirs brengen geen nieuwe virusdeeltjes voort, omdat een bepaald type immuuncel – de zogenoemde killer T-cellen – daar een stokje voor steekt.
Geen virusreservoirs te vinden
Deze elite controllers zijn vanzelfsprekend heel interessant voor wetenschappers. Want als we weten hoe zij het virus – zonder medicatie – onderdrukken, kan dat wellicht ook aanknopingspunten bieden voor een nieuwe behandeling voor patiënten die nu nog van medicatie afhankelijk zijn. Amerikaanse onderzoekers bestuderen deze elite controllers dan ook al heel wat jaren. En het is tijdens dit onderzoek dat ze op de Esperanza Patient stuitten. Ook deze patiënt kan tot de elite controllers gerekend worden en gebruikte dus geen medicatie om het HIV-virus onder de duim te houden. Maar toen de onderzoekers vervolgens in het lichaam van de Esperanza Patient op zoek gingen naar intacte genomen van het virus, konden ze niets vinden. Het wijst erop dat het immuunsysteem van deze patiënt het virus niet alleen onder de duim hield, maar de virusreservoirs zelfs compleet had opgeruimd.
San Francisco Patient
De Esperanza Patient begeeft zich daarmee in select gezelschap; ze is pas de tweede patiënt waarvan wetenschappers voorzichtig concluderen dat ze het HIV-virus eigenhandig volledig lijkt te hebben opgeruimd. De eerste patiënt die daar – dus zonder (ingrijpende) behandeling of medicatie – in slaagde, was de zogenoemde San Francisco Patient. Haar casus werd vorig jaar in het blad Nature gepresenteerd (zie kader).
Dat er nu een tweede elite controller is gevonden die de virusreservoirs heeft opgeruimd, is heel hoopgevend. De resultaten suggereren namelijk dat de San Francisco- en Esperanza-patiënt gebruik hebben gemaakt van dezelfde immuunmechanismen. Als onderzoekers erin slagen die mechanismen te doorgronden, kunnen ze wellicht behandelingen ontwikkelen die het immuunsysteem van andere HIV-patiënten ‘leert’ om op dezelfde manier op een HIV-infectie te reageren.
