Een religieuze ervaring activeert – op vrijwel dezelfde manier als seks, gokken en drugs – het beloningssysteem in het brein.
Dat blijkt uit onderzoek onder negentien toegewijde heiligen der laatste dagen (ook wel mormonen genoemd). De onderzoekers monitorden de hersenactiviteit van de proefpersonen terwijl deze een spirituele ervaring hadden. Doel was om zo vast te stellen welke delen van het brein betrokken zijn bij het ontstaan van spirituele ervaringen.
Het experiment
Het is voor mormonen heel belangrijk dat ze de Heilige Geest en zo de vrede en nabijheid van God ervaren. De mormonen geloven dat God middels die gevoelens communiceert. Tevens nemen ze op basis van die gevoelens beslissingen. De onderzoekers scanden de hersenen van de proefpersonen terwijl deze vier opdrachten uitvoerden in reactie op informatie die ze hoorden of zagen en die bedoeld was om een religieuze ervaring op te roepen. Het experiment duurde een uur en bestond onder meer uit zes minuten kijken naar een filmpje over de statistieken van de kerk van de mormonen, acht minuten lang luisteren naar quotes van religieuze leiders uit de kerk van de mormonen en daarbuiten, acht minuten luisteren naar bekende passages uit het Boek van Mormon, twaalf minuten luisteren en kijken naar een door de kerk van de mormonen geproduceerd filmpje over familie en Bijbelse scènes en nog eens acht minuten luisteren naar quotes. De proefpersonen moesten tijdens het experiment aangeven of ze de Heilige Geest ervoeren. De onderzoekers keken vervolgens wat zo’n spirituele ervaring met de hersenactiviteit van de proefpersonen deed.
Fysieke reactie
Bijna alle proefpersonen ervoeren de Heilige Geest en maakten bijvoorbeeld melding van gevoelens van vrede of warmte. Veel proefpersonen waren tegen het einde van het één uur durende experiment in tranen. “Wanneer onze proefpersonen na moesten denken over hun redder of voor eeuwig bij hun familie zijn of hun hemelse beloning dan reageerden hun hersenen lichamen fysiek,” vertelt onderzoeker Michael Ferguson.
Beloningssysteem
Uit de hersenscans bleek dat het ervaren van spirituele gevoelens eigenlijk altijd samenhing met activiteit in de nucleus accumbens. De nucleus accumbens maakt deel uit van het beloningssysteem in het brein. Wanneer je eet, seks hebt of drugs neemt, wordt dit beloningssysteem actief en geeft je – met behulp van allerlei chemische stofjes – een fijn gevoel. En nu blijkt dus dat dit beloningssysteem ook geactiveerd wordt als mensen een religieuze of spirituele ervaring hebben. De activiteit in de nucleus accumbens piekte 1 tot 3 seconden voordat de proefpersonen aangaven dat hun spirituele gevoelens een piek hadden bereikt. Terwijl de proefpersonen zo’n heftige spirituele ervaring hadden, steeg ook hun hartslag en werd hun ademhaling dieper.
Aandacht
Behalve het beloningssysteem in het brein werd ook het deel van de hersenen dat betrokken is bij moreel redeneren, actief. Net als een hersengebied dat je in staat stelt om ergens je aandacht op te richten. Dat is te lezen in het blad Social Neuroscience.
Oude vragen, nieuw onderzoek
“We beginnen nog maar net te begrijpen hoe het brein deelneemt aan ervaringen die gelovigen interpreteren als spiritueel, goddelijk of transcendent,” vertelt onderzoeker Jeff Anderson. “In de laatste jaren zijn technologieën om het brein te monitoren volwassen geworden, waardoor we nu vragen kunnen gaan beantwoorden die al millennia spelen.”
Onduidelijk is nog of het brein van andersgelovigen net zo reageert op een spirituele ervaring als het brein van mormonen. Het is belangrijk om dat uit te zoeken, denkt Anderson. Hij wijst erop dat een religieuze ervaring grote invloed kan hebben op de beslissingen die mensen nemen. En soms zijn die beslissingen weer van grote invloed op een grote groep mensen.