Wetenschappers hebben ontdekt dat larven die azen op de troon een ‘prinses-feromoon’ produceren.
Dankzij dat feromoon weet de rest van de kolonie dat deze larve bestemd is om koningin te worden. En kan de kolonie vervolgens – indien nodig – actie ondernemen. Dat hebben Amerikaanse onderzoekers ontdekt toen ze de mieren die behoren tot de soort Harpegnathos saltator bestudeerden.
Timing
Bij deze Indiase soort is het zo dat lang niet elke larve met koninklijke ambities daadwerkelijk een koningin wordt. Of de koninklijke ambities werkelijkheid worden, is afhankelijk van de timing van de larve. Als een larve met koninklijke ambities tegen de tijd dat de eerste zomerregens zich aandienen, het levenslicht ziet, is er niks aan de hand. De larven worden verzorgd en groeien uit tot koninginnen. Eenmaal volwassen gaan ze op pad, op zoek naar een mannetje om mee te paren. Als dat gelukt is, richten de koninginnen vervolgens hun eigen kolonie op.
Foute timing
Maar stel nu dat zo’n larve met koninklijke ambities ergens halverwege de winter geboren wordt. Dan kan deze onmogelijk een partner vinden en dus ook geen nieuwe kolonie stichten. Aan zo’n koningin – die alleen maar profiteert van de kolonie – hebben de mieren natuurlijk niks. En dus brengen ze de larven die koninklijke ambities hebben, maar op het verkeerde moment het levenslicht zien, op andere gedachten. Ze gaan de larve bijten (zie de filmpjes hieronder). Het resultaat? Stress bij de larve. En die stress zorgt ervoor dat deze haar ambities laat varen en een werker in plaats van een koningin wordt.
Feromonen
Maar hoe weet de kolonie dat een larve koninklijke ambities heeft? Daar zijn onderzoekers nu uit. Een nieuwe studie toont aan dat de larven een ‘prinses-feromoon’ afgeven. “Mensen bestuderen de feromonen van mieren al meer dan 50 jaar en bijna alles wat we er tot nu toe van weten, gaat over hoe volwassen mieren feromonen gebruiken om te communiceren met elkaar,” vertelt onderzoeker Clint Penick. “Dit is één van de weinige keren – en misschien zelfs wel de eerste keer – dat we een larve gevonden hebben die feromonen produceert die van invloed zijn op het gedrag van de kolonie.”
Feromoon kan goed en slecht nieuws zijn
Het feromoon is slecht nieuws voor de larven die op het verkeerde moment geboren worden. “Maar wanneer het prinses-feromoon op het juiste moment vrijkomt, zorgt het ervoor dat werkers de ontwikkeling van de volgende generatie koninginnen kunnen faciliteren,” vertelt Penick.
De onderzoekers kwamen het prinses-feromoon op het spoor toen ze het waslaagje dat op de huid van mierenlarven zit, bestudeerden. Het waslaagje van grote larven – die duidelijk uit zouden groeien tot koninginnen – was heel anders dan dat van kleinere larven die werkers zouden worden. Tijdens experimenten smeerden de onderzoekers een beetje was van de rug van een larve met koninklijke ambities op de huid van een larve die uit zou groeien tot een werker. Daarop gingen de werkers de laatstgenoemde larve behandelen alsof het een prinses was. En wanneer onderzoekers larven die uit zouden groeien tot werkers behandelden met een hormoon dat ervoor zorgt dat larven koninklijke ambities krijgen, gingen die werker-larven het prinses-feromoon produceren. Dat gebeurde zelfs wanneer de onderzoekers het hormoon gaven aan mannelijke werker-larven. “Signalen zoals het prinses-feromoon zijn essentieel voor sociale insecten. Mieren moeten een manier hebben om zich ervan te verzekeren dat ze voldoende werkers in hun kolonie hebben, anders zouden alle larven koninginnen worden en de samenleving ineenstorten.”
