Het rijk der schimmels zit vol fascinerende paddenstoelen: sommigen geven licht, van anderen ga je hallucineren of word je ziek. Er is echter nog relatief weinig bekend over de miljoenen verschillende soorten. Maar elke dag komen we weer wat meer te weten: nu blijkt dat ze een ingebouwde airco hebben die hen koeler houdt dan hun omgeving.
De paddenstoel is het vruchtlichaam van een schimmel. Hiermee kan het organisme sporen vormen en ze verspreiden. Een paddenstoel is vergelijkbaar met een appel die de zaden van een boom verspreidt.
Toevallige ontdekking
Maar appels kunnen niet wat sommige paddenstoelen wel kunnen: zichzelf koel houden. Amerikaanse moleculair biologen stuitten per ongeluk op deze eigenschap, toen ze in het bos een nieuwe warmtecamera aan het uittesten waren in de begindagen van de coronacrisis. Alle wilde paddenstoelen die ze tegenkwamen, waren enkele graden kouder dan hun omgeving. Sommige bleken zelfs tot wel 5,9 graden frisser te zijn. De onderzoekers besloten dat dit op zich al een studie waard was en doken dieper in ‘de onderkoelde natuur van schimmels’.
Infrarood legt kou bloot
Er was al anekdotisch bewijs dat paddenstoelen koeler zijn dan hun omgeving, maar in hoeverre dit ook echt klopt en wat voor fysiologisch proces eraan ten grondslag ligt, was nog niet bekend. Om daar definitief iets over te kunnen zeggen, maakten de onderzoekers gewone foto’s en infraroodfoto’s van talloze wilde paddenstoelen die op bomen of uit de grond groeiden. Daarbij was elke keer hetzelfde beeld te zien op de warmtecamera: de blauwe en donkerblauwe kleuren op de plek van de paddenstoelen lichtten duidelijk op. Gemiddeld was het verschil in temperatuur met de lucht eromheen 2,9 graden Celsius, met uitschieters tussen de 1,4 en 5,9 graden. Interessant is ook, dat ze het temperatuurverschil niet alleen bij de paddenstoelen opmerkten, maar bij alle schimmelsoorten die ze onder de loep namen.
Altijd de airco aan
Ook fungi waar geen paddenstoelen uit groeien, zoals bakkersgist (Saccharomyces cerevisiae, ook wel wijn- of biergist genoemd), bleken duidelijk kouder te zijn dan de omgeving. Daarbij maakte het geen verschil of het warm weer is of dat de temperaturen vlak boven het vriespunt liggen. De schimmel houdt zijn airco altijd aan. Hoe krijgen al deze fungi dat voor elkaar en wat is het nut hier eigenlijk van?
Langzame, gelijkmatige verdamping
Na het uitgebreid testen van de paddenstoelen bleek dat de schimmels een prachtig systeem hebben ontwikkeld om lekker koel te blijven. Ze hebben een kieuwstructuur aan de onderkant van de kop, waardoor er een grote hoeveelheid water opgeslagen kan worden in het vruchtlichaam. Een langzame, gelijkmatige verdamping van vocht zorgt voor de verkoeling waar de schimmels blijkbaar zo naar op zoek zijn.
Waarom zo koud?
De exacte redenen voor de continue verkoeling, zelfs als het bijna vriest, zijn tot op heden niet duidelijk. Het is iets waar de onderzoekers vervolgonderzoek naar willen gaan doen. De conclusies van hun studie gebruikten de inventieve wetenschappers wel al om op de universiteit voor verfrissing te zorgen op hete zomerdagen: ze knutselden met behulp van piepschuim, een kleine ventilator en een handvol champignons een alternatieve duurzame airconditioner in elkaar. Het lukte op deze manier om de temperatuur in hun kamer een half uur lang zo’n 10 graden lager te houden dan de normale kamertemperatuur. Een knappe prestatie en een stuk goedkoper dan een airco.
