Een hoogtepunt in zijn carrière noemt Freek Vonk het. Samen met veertien andere biologen heeft hij in het Amazoneregenwoud een nieuwe reuzenslang ontdekt, de noordelijke groene anaconda genaamd.
Het maakt eens te meer duidelijk dat we nog lang niet alles weten over de natuur. En dat we er zuinig op moeten zijn. Volgens de wetenschappers uit acht landen wordt het ecosysteem van de pas ontdekte anaconda namelijk ernstig bedreigd.
De groene anaconda is een indrukwekkend dier. Hij kan meer dan 7 meter lang worden en weegt wel 250 kilo. Een groot vrouwtje kan een omtrek hebben van een meter. Als volwassene pas je er dus makkelijk in. Veel dieren (en ook mensen) zijn dan ook doodsbang voor de slang, die vooral in de regenwouden van Zuid-Amerika voorkomt. De anaconda jaagt op herten, kaaimannen en soms zelfs jaguars.
Enorme genetische verschillen
Dat er nu een nieuwe soort is ontdekt van zo’n enorm dier is groot nieuws. Hoogleraar aan de VU en onderzoeker bij Naturalis, Freek Vonk, was de enige Nederlander, die bij de ontdekking betrokken was. Vonk vertelt in het persbericht hoe bijzonder dat is: “Het komt wel vaker voor in de natuur dat twee soorten er voor mensen op ’t oog hetzelfde uitzien, maar toch tot verschillende soorten behoren. Maar dat dit bij de grootste slang ter wereld ook het geval was, dat had ik nooit verwacht!’’
Zelfs experts kunnen het verschil niet zien tussen de beide anaconda’s. “Toch zijn de verschillen genetisch gezien enorm”, vertelt medeonderzoeker Bryan Fry van de University of Queensland. “Het genetische verschil is 5,5 procent. Ter vergelijking: mensen verschillen maar 2 procent van chimpansees.”
Dit bericht op Instagram bekijken
Moeilijk te vinden
Tot die spectaculaire ontdekking komen de biologen, nadat ze bloed en weefsel hebben verzameld van anaconda’s in Ecuador, Venezuela en Brazilië. Ook bestudeerden ze de dieren van dichtbij om de schubben te tellen en andere fysieke kenmerken te vinden die duiden op evolutionaire verschillen. Na de genetische data te hebben bestudeerd, vonden ze een duidelijke scheiding tussen de anaconda’s in het noorden en het zuiden van het continent. Daarop besloten ze de slangen die ze in het noorden vonden een nieuwe naam te geven: de noordelijke groene anaconda, oftewel officieel Eunectes akayima. Deze komt vooral in Venezuela, Suriname en Guyana voor. Akayima betekent in de inheemse talen in de regio ‘grote slang’. De zuidelijke groene anaconda blijft E. murinus heten.
Het is niet makkelijk om anaconda’s van dichtbij te bestuderen. Ze zijn niet alleen gigantisch en levensgevaarlijk, maar ze verstoppen zich ook het grootste deel van de tijd in moerassen en modderige poelen.
Leefgebied onder druk
De vondst is bijzonder nuttig voor het behoud van de soort, legt Vonk uit. Nu kunnen de onderzoekers per anaconda bekijken wat nodig is om te overleven. Erg belangrijk in een tijd waarin het slecht gaat met de regenwouden van Zuid-Amerika. Door klimaatverandering en ontbossing staat het leefgebied van de anaconda zwaar onder druk. “Dit is een belangrijke ontdekking, omdat de nieuw beschreven noordelijke groene anaconda een veel kleiner leefgebied heeft dan de zuidelijke variant en dus veel kwetsbaarder is”, aldus Fry.
En niet alleen het leefgebied van de anaconda wordt bedreigd, benadrukt Vonk. “De ontdekking van deze nieuwe soort anaconda is natuurlijk heel erg opwindend, maar tegelijkertijd is het van essentieel belang om te onderstrepen hoe belangrijk het is dat niet alleen bedreigde dieren maar ook het bedreigde Amazonewoud verder wordt onderzocht, en natuurlijk ook zoveel mogelijk wordt beschermd.”
Sleutel en slot
De studie roept ondertussen veel vragen op. Hoe zijn de noordelijke en zuidelijke groene anaconda bijvoorbeeld op verschillende evolutionaire sporen beland? De twee soorten leefden immers in Frans Guyana nog samen. Ze zijn zelfs aan twee kanten van dezelfde rivier gespot, zegt Fry. En toch is er in hun genen geen bewijs gevonden dat ze met elkaar paarden. Daarom wil de onderzoeker kijken of de genitaliën van de slangen verschillen, omdat veel slangensoorten als een sleutel en een slot in elkaar passen. Als twee soorten niet langer in elkaar passen, is het logischer dat ze evolutionair uit elkaar gaan lopen. “Voor elke vraag die we beantwoorden, komen er zeven interessantere bij”, besluit Fry.
