Nieuw onderzoek onthult dat onze perceptie van tijd beïnvloed kan worden door foto’s. Of nauwkeuriger gezegd: door wat er op die foto’s te zien is.
Dat schrijven onderzoekers in het blad Nature Human Behavior. Ze baseren zich op experimenten met 170 mensen. Die mensen kregen verschillende afbeeldingen te zien. Sommige van die afbeeldingen toonden een ‘groot tafereel’ – bijvoorbeeld de binnenzijde van een grote loods – terwijl andere juist een ‘klein tafereel’ – bijvoorbeeld de binnenkant van een voorraadkast toonden. Op andere afbeeldingen werd juist gespeeld met de mate van overzichtelijkheid: zo kregen de proefpersonen foto’s te zien van opgeruimde ruimtes, maar ook foto’s van overvolle, rommelige ruimtes. Daarnaast toonden de onderzoekers de proefpersonen ook nog foto’s die in meer of mindere mate gedenkwaardig waren. Bij weinig gedenkwaardige foto’s moet je denken aan foto’s die niet onderscheidend zijn – zoals bijvoorbeeld een foto van een zonsondergang.
Tijd
De proefpersonen kregen al deze foto’s dus te zien. Hoelang elke afbeelding getoond werd, verschilde van foto tot foto. Vervolgens moesten de proefpersonen voor elke foto aangeven hoelang ze voor hun gevoel naar die foto hadden gekeken: korte tijd of lange tijd.
Resultaten
Het onderzoek onthult dat de tijdperceptie van de proefpersonen sterk beïnvloed werd door wat er op de afbeeldingen te zien was. Zo bleken proefpersonen te denken dat er meer tijd was verstreken dan in werkelijkheid het geval was, wanneer ze gedenkwaardige foto’s of foto’s waarop een groot tafereel getoond werd, bekeken. Ondertussen zorgden foto’s met daarop rommelige en onoverzichtelijke taferelen er juist voor dat de proefpersonen het idee hadden dat er – terwijl ze naar deze foto’s keken – minder tijd was verstreken dan in werkelijkheid het geval was.
Eerder onderzoek
Dat onze perceptie van tijd zo gemakkelijk beïnvloed kan worden, is niet heel verrassend, stelt onderzoeker Martin Wiener. “Eerdere studies hebben al aangetoond dat visuele prikkels onze perceptie van tijd kunnen beïnvloeden,” zo vertelt hij aan Scientias.nl. Zo zijn er eerder studies verschenen waaruit bleek dat eigenschappen van afbeeldingen – zoals hun omvang, kleur, contrast en helderheid – van invloed kunnen zijn op onze tijdperceptie. Maar nu kunnen onderzoekers dus concluderen dat ook de omvang van het op afbeeldingen getoonde tafereel en hoe rommelig of gedenkwaardig het tafereel is, van invloed kan zijn op onze perceptie van tijd.
Navigeren
Hoe de genoemde taferelen onze perceptie van tijd exact beïnvloeden, is onduidelijk. Maar Wiener heeft er wel ideeën over. “In het geval van grote (…) taferelen zou het kunnen zijn dat ons brein naar deze taferelen kijkt en nagaat hoe het door de getoonde taferelen zou moeten navigeren,” oppert hij. En omdat het doorkruisen van een groter tafereel meer tijd kost, zouden mensen vervolgens ook het idee krijgen dat er – terwijl ze naar de afbeelding keken – meer tijd is verstreken dan in werkelijkheid het geval is. Een rommelig tafereel zou in dat scenario juist op een kortere navigatieduur kunnen hinten, waardoor mensen juist het idee hebben dat er – terwijl ze naar de afbeelding keken – minder tijd is verstreken dan in werkelijkheid het geval is. “Maar deze mogelijke verklaringen vereisen meer onderzoek,” benadrukt Wiener.
Gedenkwaardig
Naast grote taferelen blijken ook gedenkwaardige foto’s onze perceptie van tijd te beïnvloeden; mensen dachten de gedenkwaardige foto’s langer te hebben bekeken dan in werkelijkheid het geval was. Maar de mate van gedenkwaardigheid bleek niet alleen van invloed op de perceptie van tijd; de tijdperceptie bleek ook van invloed op hoe gedenkwaardig de foto’s werkelijk waren. Dat bleek toen onderzoekers een aantal proefpersonen een dag later vroegen welke foto’s ze zich nog konden herinneren. De proefpersonen bleken zich de gedenkwaardige afbeeldingen waar ze naar hun idee langer naar gekeken hadden beter te kunnen herinneren dan even gedenkwaardige afbeeldingen waar ze naar hun idee korter naar hadden gekeken – ook al hadden ze beide foto’s in werkelijkheid exact net zolang bekeken. En dat is interessant, zo merkt Wiener op. “Het hint er namelijk op dat onze tijdperceptie geen bijproduct, maar een actief onderdeel is van onze waarneming. De reden dat de tijd langzamer lijkt te gaan als we gedenkwaardigere afbeeldingen te zien krijgen, is mogelijk dat onze hersenen in de korte tijd die ze hebben zoveel mogelijk informatie proberen te verzamelen. En onze vertraagde perceptie van het verloop van tijd dient dan ook een doel: een verbeterde verwerking van informatie.”
Meer onderzoek naar onze perceptie van tijd en met name ook de wijze waarop deze tot stand komt en beïnvloed kan worden, is belangrijk. “Tijd is een essentieel kenmerk van bewustzijn en als we willen weten wat het betekent om bewustzijn te hebben, is het belangrijk om te begrijpen hoe ons brein het verstrijken van de tijd construeert en waarneemt,” vertelt Wiener. “Bovendien zijn er ook ziektes waarbij de perceptie van tijd verstoord wordt, zoals schizofrenie en de ziekte van Parkinson. En door te begrijpen hoe we tijd ervaren, kunnen we wellicht ook een beter beeld krijgen van deze ziektes.”
