Ben je een groot liefhebber van het krachthonk? Met een afgetraind lijf, ijzersterke discipline en gigantische spiermassa zie je er op en top gezond uit. Toch blijken mannelijke bodybuilders wereldwijd opvallend vaak te overlijden aan plotselinge hartdood en dan vooral de professionals. “Zelfs jonge, gezonde mannen lopen een flink verhoogd risico.”
Een nieuw Italiaans onderzoek dat deze week in vakblad European Heart Journal is gepresenteerd, toont een alarmerend verband aan tussen topsport in de bodybuildingwereld en plotselinge hartdood. Dat neemt niet weg dat krachttraining op zich erg gezond is. Alleen wanneer je het in extreme mate doet, moet je een beetje uitkijken. “Onze studie laat zien dat het sterfterisico onder mannelijke bodybuilders relatief erg hoog is”, zegt Marco Vecchiato van de Universiteit van Padua. “Professionele atleten werden veel vaker getroffen door plotselinge hartdood. We gaan er dan ook vanuit dat het competitie-element bijdraagt aan dit verhoogde risico.”
Een stille killer
Meestal is een hartinfarct de oorzaak van een acute hartdood. Bij een hartinfarct krijgt de hartspier geen zuurstof meer doordat een kransslagader is afgesloten. Een groot hartinfarct kan vervolgens leiden tot een hartstilstand. In dat geval valt de pompkracht van het hart totaal weg en gaan de hartkamers snel en chaotisch trillen. Plotse hartdood treft mensen die ogenschijnlijk gezond zijn. De slachtoffers zijn vaak nog jong.
In totaal onderzochten de Italianen ruim 20.000 mannelijke bodybuilders die tussen 2005 en 2020 deelnamen aan officiële wedstrijden van de International Fitness and Bodybuilding Federation. Ze telden in totaal 121 overlijdens, gemiddeld op 45-jarige leeftijd, waarvan 38 procent te wijten was aan plotselinge hartdood.
Verdikte hartspier en middelenmisbruik
In autopsierapporten staan vaak een verdikte hartspier en soms ook coronaire hartziekten (kransslagaderlijden) beschreven. In een aantal gevallen wijzen toxicologische analyses op het gebruik van anabole steroïden. “Bodybuilders doen er alles aan om hun doel te bereiken, maar ze gaan soms zó ver dat de gezondheid een fikse knauw krijgt”, legt Vecchiato uit. “Denk aan extreme krachttraining, snel gewichtsverlies door strenge diëten en uitdroging. Daarbovenop zet het wijdverbreide gebruik van prestatieverhogende middelen het hart extra onder druk.”
Vooral professionele bodybuilders lopen risico. Zij trainen intensiever, ondergaan vaker extreme fysieke transformaties en staan onder grotere prestatiedruk. “Het nastreven van een perfect uiterlijk tegen elke prijs kan ernstige gevolgen hebben voor het hart”, waarschuwt Vecchiato. “We willen meer bewustwording voor deze risico’s. Dit moet leiden tot een veiliger trainingsregime, betere medische begeleiding en een sportschoolcultuur die dopinggebruik volmondig afwijst.”
Mentale problemen
Opvallend is dat zo’n 15 procent van de overlijdens de boeken in is gegaan als ‘acuut traumatisch’. Hieronder vallen verkeersongelukken, zelfmoord, moord of een overdosis. “Deze cijfers geven een inkijkje in de psychische druk die binnen de bodybuildingcultuur heerst”, zegt Vecchiato. “Mentaal welzijn verdient meer aandacht, zeker in combinatie met middelengebruik.”
De wetenschappers vinden het genoeg geweest en roepen in hun studie op tot serieuze veranderingen in beleid en sportcultuur. Voor artsen betekent dit dat ook jonge, gespierde sporters in aanmerking zouden moeten komen voor een preventieve hartscan. “De medische wereld kan deze risico’s niet langer negeren”, stelt Vecchiato. “Artsen, wetenschappers, beleidsmakers, sportscholen en bodybuild-federaties moeten zo snel mogelijk samen gaan werken om deze problemen de wereld uit te helpen. Er is een cultuuromslag nodig: betere voorlichting over de risico’s van middelenmisbruik, strengere dopingmaatregelen en gezondheidsprogramma’s speciaal voor deze doelgroep.”
Spieren niet altijd teken van gezondheid
De kernboodschap is duidelijk: een gespierd lichaam zegt niet alles over de gezondheid. “Ons onderzoek is geen aanval op krachtsport of fitness. Integendeel”, benadrukt Vecchiato. “Regelmatige krachttraining heeft juist een positieve invloed op de gezondheid. Maar het moet wel veilig en verantwoord gebeuren.” Intussen werkt het onderzoeksteam aan een vergelijkbare studie onder vrouwelijke bodybuilders en wil het nagaan of de risico’s in de loop der tijd zijn veranderd.
Wie streeft naar een fit lichaam doet er goed aan de grens tussen prestatie en gezondheid scherp in de gaten te houden. Je hebt er weinig aan als je een telefoonboek doormidden kunt scheuren, maar ondertussen moet leven met een broos hart.
