De gedachte ontspringt – en houdt héél even stand – wanneer onderzoekers zich realiseren dat sommige bomen – waaronder ook eiken en populieren – ervoor zorgen dat de luchtkwaliteit in een opwarmende wereld verslechtert.
Nieuw onderzoek – verschenen in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences – wijst uit dat sommige bomen naarmate de aarde verder opwarmt meer isopreen uit gaan stoten. En dat is onwenselijk. Want isopreen verergert de luchtvervuiling.
Hoe zit dat?
Misschien heb je nog nooit van isopreen gehoord. Toch is het de op één na meest uitgestoten koolwaterstof op aarde: isopreen moet alleen de door menselijke activiteiten veroorzaakte methaanuitstoot voor zich dulden. “Het (isopreen, red.) is heel lang onderbelicht gebleven, maar ongelofelijk belangrijk,” stelt onderzoeker Tom Sharkey. Het stofje wordt tijdens de fotosynthese geproduceerd door sommige planten en bomen. Die maken het stofje natuurlijk niet voor niets; isopreen maakt de bomen en planten weerbaarder tegen stressoren, zoals bijvoorbeeld insecten en…stijgende temperaturen.
CO2 en temperatuur
Eerder onderzoek heeft al uitgewezen dat de veranderingen die onze planeet op dit moment doormaakt op verschillende – en ietwat tegenstrijdige – manieren van invloed zijn op de isopreenproductie van bijvoorbeeld eikenbomen. Zo gaan bomen en planten minder isopreen produceren wanneer de CO2-concentratie stijgt. Maar ondertussen zorgt een temperatuurstijging er weer voor dat de isopreenproductie toeneemt. Onduidelijk was echter hoe die door de stijgende CO2-concentratie ingegeven afname zich verhield tot de door de temperatuurstijging ingegeven toename, oftewel hoe de isopreenproductie onder aan de streep nu precies veranderde. Het nieuwe onderzoek schept wat dat betreft meer duidelijkheid.
In hun studie stelden wetenschappers vast welke reactie aan de door hogere CO2-concentraties ingegeven afname van isopreen ten grondslag ligt. “Wetenschappers zijn hier lang naar op zoek geweest,” vertelt onderzoeker Abira Sahu. “En eindelijk hebben wij het gevonden.” En met die informatie op zak, kunnen de onderzoekers nu ook meer zeggen over hoe de door hogere CO2-concentraties ingegeven afname van de isopreenproductie zich verhoudt tot de door temperatuurstijging ingegeven toename van de isopreenproductie. “Wij kunnen concluderen dat het effect dat temperatuur heeft, groter is dan het effect dat de CO2-concentratie heeft,” aldus Sharkey. “Tegen de tijd dat het 35 graden Celsius is, drukt de CO2-concentratie de isopreenproductie in feite niet meer en stroomt isopreen er uit.” De onderzoekers baseren zich onder meer op experimenten met populieren. In deze experimenten stelden ze de bladeren van de bomen bloot aan temperaturen die tot wel 10 graden Celsius hoger lagen. Daarop werd de isopreenproductie meer dan vertienvoudigd.
Luchtvervuiling
Het is slecht nieuws. Want isopreen gaat de interactie aan met stikstofoxide – dat door brandstofmotoren in voertuigen of op steenkolen draaiende elektriciteitscentrales in de lucht wordt gebracht. En die interactie brengt ozon, aerosolen en andere bijproducten voort die ongezond zijn voor mensen én planten zelf.
Bewustwording
Dat isopreen dit effect heeft, is zoals gezegd niet nieuw. Alleen zijn maar weinig mensen zich ervan bewust. Heel even leek dat in de jaren tachtig te veranderen toen de toenmalige Amerikaanse president Ronald Reagan – onterecht – stelde dat bomen meer luchtvervuiling voortbrachten dan auto’s. Strikt genomen zijn bomen namelijk niet de bron van de luchtvervuiling. Dat zijn wij mensen – met onze auto’s en elektriciteitsverbruik – namelijk zelf. De bomen verergeren de luchtvervuiling alleen maar. “Het is een interessant fenomeen,” vindt Sharkey. “Je ziet luchtstromen over een stad bewegen, stikstofoxiden oppikken en vervolgens over een bos schuiven waar zo’n giftig brouwsel ontstaat.” Het kan verklaren waarom de luchtkwaliteit net buiten de stad soms nog veel slechter is dan in de stad, zo stelt de onderzoeker.
Geen eikenboom meer planten
De onderzoekers willen met hun nieuwe studie meer inzicht geven in hoeveel isopreen planten en bomen in de toekomst gaan produceren. Want als we dat weten, kunnen we ons daar wellicht ook beter op voorbereiden. Tegelijkertijd hopen ze met hun studie ook wat meer ruchtbaarheid te geven aan de productie van isopreen. En mensen en groenvoorzieners te inspireren om gezondere keuzes te maken. Heel concreet betekent het dat het wellicht beter is om in plaats van isopreenproducerende bomen, zoals populieren en eikenbomen, bij de aanplanting van plantsoenen of bossen te kiezen voor een andere boomsoort.
Maar wat te doen met alle eiken en populieren die zich al in bossen, plantsoenen en achtertuinen geworteld hebben? Hoewel de gedachte dat het wellicht beter is om deze om te hakken heel even door het hoofd van de onderzoekers is geschoten, denken ze bij nader inzien een betere oplossing te hebben: we moeten ons focussen op het terugdringen van onze uitstoot van stikstofoxiden. Want hoewel isopreenproducerende bomen en planten de luchtkwaliteit wanneer deze al slecht is, verder verslechteren, kunnen ze de kwaliteit van schone lucht juist nog verder verbeteren. En zo kunnen de isopreenproducenten dus ook in ons voordeel werken. Het enige wat wij moeten doen, is de luchtkwaliteit opkrikken.
