ESO legt fundament voor Extremely Large Telescope

Er moest een bergtop voor wijken. Maar uiteindelijk is het – zo beloven astronomen ons – allemaal de moeite waard.

Op dit moment bouwt ESO in de afgelegen Atacamawoestijn (Chili) een kolossale telescoop die de veelzeggende naam ‘Extremeley Large Telescope’ (ELT) zal krijgen. De bouw is een enorme onderneming en dat blijkt ook wel uit een geweldige luchtfoto die ESO van de bouwplaats heeft vrijgegeven.

Locatie
Over de locatie van de telescoop is goed nagedacht, zo vertelde ESO-directeur Tim de Zeeuw eerder aan Scientias.nl. “Negentig procent van de dagen is er in dit gebied geen wolkje aan de lucht. De nachthemel is dus bijna altijd kraakhelder. Bovendien wonen er geen mensen in dit gebied, waardoor het er ’s nachts goed donker is.” Maar de ELT vereist niet alleen een kraakheldere nachthemel; de telescoop moest bij voorkeur ook op een wat grotere hoogte worden gebouwd én neemt behoorlijk wat ruimte in beslag. Die ruimte was er op de meest geschikte plaats voor ELT eigenlijk niet en dus heeft ESO die gecreëerd. De top van de Cerro Armazones-berg werd weggeblazen, waardoor deze berg zo’n 18 meter lager werd, maar wel opeens een oppervlak had dat groot genoeg was voor de bouw van een monsterachtige telescoop.

Enorme sprong
Want monsterachtig is de ELT zeker. Het zal met een primaire spiegel met een diameter van zo’n 39 meter de grootste optische/nabij-infraroodtelescoop ter wereld worden. Het bouwen van een 39 meter brede spiegel die uit één stuk bestaat, is onmogelijk. En daarom wordt de primaire spiegel van de ELT opgebouwd uit 798(!) segmenten. Samen moeten zij de perfecte spiegel vormen. Als dat allemaal lukt, wordt met de ELT een enorme sprong in beeldscherpte en lichtgevoeligheid gemaakt, aldus De Zeeuw. “De diameter van de hoofdspiegel is een factor 4 tot 5 groter (dan bestaande vergelijkbare telescopen, red.) en het oppervlak is een factor 25 groter. Dat zijn enorme sprongen: groter dan de sprong die Galileo 400 jaar geleden maakte toen hij zijn telescoop voor het eerst op de hemel richtte.”

2024
De bouw van de ELT is vorig jaar gestart. Naar verwachting zal de telescoop – als alles meezit – eind 2024 operationeel zijn. De telescoop heeft drie belangrijke doelstellingen: proberen om de eigenschappen van de atmosferen van aardachtige exoplaneten te meten, op jacht gaan naar de eerste sterren en sterrenstelsels die kort na de oerknal ontstonden en gedetailleerd onderzoek doen naar individuele sterren in nabijgelegen sterrenstelsels.

Met de bouw van de ELT is een slordige 1 miljard euro gemoeid. Maar de telescoop is dat geld straks meer dan waard, aldus De Zeeuw. “De wetenschappelijke pay-off is enorm. En de kans dat we met deze telescoop indicaties van buitenaards leven gaan vinden is wel wat waard. Dit soort onderwerpen ontstijgt de wetenschap en de sterrenkunde.”