Voor het eerst is het Nieuw-Zeelandse rangers gelukt om op camera vast te leggen hoe een zeldzame en ernstig bedreigde landslak een ei legt. Dat is al bijzonder. Maar het wordt nog bijzonderder als je ziet waar dat ei eruit komt.
De eieren van de landslak in kwestie – Powelliphanta augusta – komen namelijk niet uit zijn achterste, maar uit zijn nek. In Nieuw-Zeeland hebben rangers dat recent voor het eerst met eigen ogen aanschouwd. En gelukkig hadden ze ook de tegenwoordigheid van geest om die bijzondere gebeurtenis op camera vast te leggen.
In gevangenschap
Op de camerabeelden zien we een in gevangenschap levende Powelliphanta augusta. De slak maakt deel uit van een grotere populatie P. augusta die in gekoelde containers de dagen slijt. Dat klinkt misschien wat zielig – en dat is het welbeschouwd ook. Maar het is voor nu de beste optie, omdat hun oorspronkelijke leefgebied grotendeels vernietigd is door kolenmijnbouw. Vanuit de containers wordt gepoogd de soort in stand te houden en waar mogelijk weer uit te zetten.
Primeur
Ranger Lisa Flanagan is al meer dan twaalf jaar één van de verzorgers van de landslakken. Toch was ze er nog nooit eerder getuige van dat de slakken een ei legden. “Het is opmerkelijk dat we al zo lang voor deze slakken zorgen, maar nu pas voor het eerst gezien hebben hoe een slak een ei legt,” zo vertelt ze. “We waren er getuige van toen we de slak gingen wegen. We draaiden de slak om en zagen het ei eruit komen.”
Goede oplossing
Een ei leggen via de nek: dat klinkt misschien een beetje gek, maar voor P. augusta is het echt de best denkbare oplossing. De landslak is namelijk uitgerust met een harde schelp: ideaal om in weg te duiken als roofdieren naderen, maar heel onhandig met het oog op de voortplanting, als spermacellen hun weg naar binnen en eieren hun weg naar buiten moeten zien te vinden. Maar P. augusta is niet voor één gat te vangen en heeft daar iets op ontwikkeld; een genitale opening – of gonoporie – in de nek. “Zo hoeft de slak alleen maar even uit haar schulp te gluren om de daad te verrichten,” vertelt Flanagan. “De slak (die zowel over mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen beschikt, red.) steekt zijn penis uit deze porie in de porie van zijn partner en de partner doet hetzelfde, waarbij ze gelijktijdig sperma uitwisselen. Dat sperma kunnen ze opslaan, totdat ze elk het ontvangen sperma gebruiken om eieren te bevruchten.”
Toekomst blijft ongewis
Ondanks dat er in de gekoelde containers nu weer een extra P. augusta op komst lijkt, blijft de toekomst van de landslakken ongewis. Er worden vanuit de containers regelmatig slakken in het wild uitgezet; zowel in nieuw leefgebied als in oorspronkelijk, hersteld leefgebied. Maar er is nog altijd geen sprake van een duurzame wilde populatie, oftewel een wilde populatie die zichzelf in stand kan houden. En zolang onzeker is of de soort in het wild kan overleven, houdt men voor de zekerheid ook in gevangenschap nog een populatie P. augusta aan.
Hoewel het natuurlijk het mooiste zou zijn als de landslakken zich ook buiten de gekoelde containers volledig weten te redden, heeft het in gevangenschap houden en observeren van de slakken ook weer wel een klein voordeel. Zo wisten we voordat de slakken in gevangenschap werden veiliggesteld vrijwel niets over ze. Maar de afgelopen jaren is dat veranderd. Zo weten we nu bijvoorbeeld dat ze heel langzaam groeien; de slakken zijn pas rond hun achtste levensjaar geslachtsrijp. Vanaf die leeftijd kunnen ze zich – heel zuinigjes – voortplanten, met ongeveer vijf eitjes per jaar. Het kan vervolgens wel meer dan een jaar duren voor zo’n eitje uitkomt. Tegenover die langzame levensloop staat wel een relatief lang leven; sommige van de slakken die in Nieuw-Zeeland in gevangenschap door Flanagan en collega’s worden verzorgd zijn naar schatting tussen de 25 en 30 jaar oud.
